Δεν είναι ίδιοι οι Συνεταιρισμοί με τις κεφαλαιουχικές εταιρείες

Γράφει ο: Κώστας Σκιαδάς, Αντιπρόεδρος ΠΑΣΕΓΕΣ

Η ΠΑΣΕΓΕΣ διαπιστώνει ότι, τα τελευταία χρόνια, ο συνεταιριστικός θεσμός αντιμετωπίζεται νομοθετικά, κατά τρόπο που αποδεικνύει, ατυχώς, παντελή άγνοια της λειτουργίας του.

Είναι πρωτοφανής η θεσμική σύγχυση που επικρατεί και η οποία εκδηλώνεται καθημερινά ακόμη και με τις -κανονιστικού χαρακτήρα- πράξεις της Διοίκησης. Τελευταία ακούγεται το απίστευτο, ότι ο συνεταιρισμός ταυτίζεται με την κεφαλαιουχική εταιρεία, για το λόγο αυτό, η φορολογική αντιμετώπιση αμφοτέρων πρέπει να είναι ενιαία.

Υπενθυμίζουμε την έκπληξή μας, όταν το υπουργείο Οικονομικών κατά την ψήφιση του Ν. 4072/2011, δήλωνε άγνοια της έννοιας του πλεονάσματος στο Συνεταιρισμό. Για ένα διεθνή όρο για τους συνεταιρισμούς, το αρμόδιο οικονομικό υπουργείο, δήλωνε ότι ο όρος αυτός είναι «Αδόκιμος».

Μέσα σε αυτό το θεσμικό και συνεταιριστικό-πολιτισμικό χάος, καλούμεθα για μια ακόμη φορά να υπενθυμίσουμε ότι ο συνεταιρισμός βρίσκεται στον αντίποδα της κεφαλαιουχικής εταιρείας. Από τα πανεπιστημιακά εγχειρίδια, οι φοιτητές το έχουν κάνει κτήμα τους. Δυστυχώς, όχι και ο κοινοβουλευτικός και κανονιστικός νομοθέτης.

Όπως έχει γραφτεί, ο συνεταιρισμός δεν έχει κεφαλαιουχικό χαρακτήρα. Η υπόσταση του συνεταιρισμού, σε αντίθεση με τις κεφαλαιουχικές εταιρείες, δε βασίζεται επί της αρχής ενός σταθερού κεφαλαίου. Ο συνεταιρισμός δεν μπορεί να έχει σταθερό κεφάλαιο, αφού το κεφάλαιό του μεταβάλλεται με την ελεύθερη είσοδο και έξοδο των μελών (αυξάνεται με την εγγραφή νέων μελών και μειώνεται με την αποχώρηση ή την αποβολή συνεταίρου). Η εξουσία στις κεφαλαιουχικές εταιρείες ανήκει στο κεφάλαιο, όλα τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις συνδέονται με το κεφάλαιο. Αντίθετα, η εξουσία στο συνεταιρισμό ανήκει στα πρόσωπα. Το πρόσωπο και η προσωπική συμβολή των μελών είναι κεντρικά στοιχεία στο συνεταιρισμό. Το προσωπικό στοιχείο εκδηλώνεται τόσο στην εσωτερική σχέση (δικαιώματα και υποχρεώσεις των μελών- διαχείριση) όσο και στην εξωτερική σχέση (ευθύνη προς τρίτους). Έτσι, εκδήλωση του προσωπικού στοιχείου αποτελεί λ.χ. το γεγονός ότι το δικαίωμα ψήφου συνδέεται στενά με το μέλος, τα μέλη του διοικητικού και εποπτικού συμβουλίου είναι συνέταιροι, η συνεταιρική ιδιότητα δε μεταβιβάζεται ελεύθερα, ούτε κληρονομείται, οι συνέταιροι ευθύνονται και προσωπικά για χρέη του συνεταιρισμού, η διανομή των πλεονασμάτων γίνεται ανάλογα με τη συμμετοχή στις εργασίες του συνεταιρισμού κι όχι ανάλογα με τη συμμετοχή στο κεφάλαιο, κ.λπ.

Όμως, ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να λαμβάνει υπόψιν του ο φορολογικός νομοθέτης είναι η ισχύουσα συνεταιριστική αρχή της αφιλοκερδούς διανομής, η οποία προβλέπεται και στο καταστατικό του ευρωπαϊκού συνεταιρισμού. Η αρχή αυτή υιοθετείται στο άρθρο 12 παρ. 4 του Συντάγματος, όπου ο συνταγματικός νομοθέτης, αποφεύγει να ορίσει το συνεταιρισμό, πλην όμως τον ρυθμίζει, επειδή ακριβώς την έννοιά του συγκροτούν οι συνεταιριστικές αρχές.

Στο συνεταιρισμό μετά το πέρας της εκκαθαρίσεως, η περιουσία που απομένει δε διανέμεται στα μέλη, αλλά διατίθεται για σκοπούς συνεταιριστικούς ή κοινωφελείς. Εκεί στηρίζεται και υποχρέωση του κράτους να μεριμνά για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Πώς μεριμνά; Δια των φορολογικών διευκολύνσεων, αφού η συνεταιριστική περιουσία δεν ανήκει στον κάθε συνεταίρο, είναι περιουσία γενεών και καταλήγει στον Έλληνα πολίτη.

Ερχόμαστε στην αρχή της συνταγματικής υποχρέωσης του κράτους να μεριμνά για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Το Σύνταγμα προβλέπει την προστασία του συνεταιριστικού θεσμού, λόγω της μεγάλης οικονομικής και κοινωνικής του σημασίας.

Η μέριμνα του κράτους για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών, που προβλέπεται στην παρ. 4 του άρθρου 12, περιλαμβάνει μια πολιτική υποστήριξης και διευκολύνσεων σε όλους τους τομείς: της νομοθεσίας, της διοίκησης, της εκπαίδευσης και της οικονομίας. Έτσι, εκτός των άλλων, περιλαμβάνει την προβολή της συνεταιριστικής ιδέας, την καθιέρωση προγραμμάτων σχετικών με τους συνεταιρισμούς στις βαθμίδες της εκπαίδευσης, την ίδρυση ερευνητικών ινστιτούτων για τη μελέτη των συνεταιριστικών ζητημάτων, την επιχορήγηση επιμορφωτικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων των συνεταιρισμών, την παροχή οικονομικών κινήτρων, κ.λπ. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα την ανάγκη των οικονομικών κινήτρων. Η κρατική ενίσχυση μπορεί και πρέπει να εκδηλωθεί με την παροχή οικονομικών κινήτρων, ιδίως, όπως προαναφέρθηκε, με ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση. Θέμα παράβασης της συνταγματικής αρχής της ίσης μεταχείρισης δεν τίθεται βέβαια, αφού το ίδιο το Σύνταγμα με την παρ. 4 διαφοροποιεί τη μεταχείριση των συνεταιρισμών από τις άλλες εμπορικές εταιρείες και προβλέπει ειδικά την προστασία των πρώτων.

Πρέπει να τονιστεί ότι η υποχρέωση του κράτους να μεριμνά για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών δεν περιλαμβάνει την τακτική οικονομική ενίσχυση των συνεταιρισμών (επιδοτήσεις, κάλυψη ελλειμμάτων από τον Προϋπολογισμό). Η οικονομική ενίσχυση αυτού του είδους, δε συμβιβάζεται με την οικονομική φύση του συνεταιρισμού (οι συνεταιρισμοί είναι αυτοβοηθούμενες οργανώσεις). Είναι σαφές ότι οι συνεταιρισμοί ως ιδιωτικές επιχειρήσεις, θα λειτουργήσουν γενικά, με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, όπως και οι άλλες ιδιωτικές επιχειρήσεις με τις οποίες βρίσκονται σε ανταγωνισμό, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο συνεταιρισμός πρέπει να έχει την ίδια αντιμετώπιση με μία Ανώνυμη Εταιρεία.