Κερδισμένοι και χαμένοι της νέας ΚΑΠ

Στη νέα γενιά των επαγγελματιών αγροτών στρέφεται η «μερίδα του λέοντος» των αγροτικών επιδοτήσεων, καθώς η συμφωνία για τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) προβλέπει την κατάργηση των ιστορικών δικαιωμάτων, με τα οποία πορεύτηκε την τελευταία 7ετία η ελληνική γεωργία.

Του ΝIΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠIΔΗ

(filippidis@paragogi.net)

Το πακέτο στο οποίο συμφώνησαν οι υπουργοί Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προβλέπει τη χορήγηση έξτρα πριμ στους νέους αγρότες, καθώς και στους αγρότες λιγότερο ευνοημένων περιοχών, αλλά και τη σταδιακή κατάργηση των ποσοστώσεων στο γάλα και τη ζάχαρη. Από τη συμφωνία απουσιάζει, ωστόσο, το δημοσιονομικό σκέλος, καθώς βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για τον προυπολογισμό της περιόδου 2014-2020. Πάντως, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, το συνολικό ποσό που θα εισπράξει η ελληνική γεωργία-κτηνοτροφία από τη νέα ΚΑΠ μέχρι στιγμής διαμορφώνεται στα 18,8 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 15 δισ. ευρώ αφορούν άμεσες επιδοτήσεις σε αγρότες (πυλώνας Ι) και τα 3,8 δισ. ευρώ σε επενδύσεις (πυλώνας ΙΙ).

Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της νέας ΚΑΠ είναι η ανακατανομή των ενισχύσεων μεταξύ των κρατών-μελών (εξωτερική σύγκλιση). Η Επιτροπή πρότεινε οι χώρες με άμεσες ενισχύσεις κάτω από το 75% του μέσου όρου των 27 κρατών-μελών να καλύψουν σταδιακά έως και το 2019 τη διαφορά με μεταφορά πόρων, από εκείνες που βρίσκονται πάνω από τον εν λόγω μέσο όρο, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Ένα δεύτερο στοιχείο της μεταρρύθμισης αφορά στην περιφερειοποίηση των ενισχύσεων εντός των κρατών-μελών (εσωτερική σύγκλιση), η οποία αφορά σε ένα ενιαίο ύψος βασικής ενίσχυσης ανά περιφέρεια, που θα αντανακλά τις πραγματικές ανάγκες της γεωργίας στην κάθε περιφέρεια.

Στο πλαίσιο της περιφερειοποίησης, η ενίσχυση ανά εκτάριο δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το 60% του μέσου όρου των ενισχύσεων που καταβάλλονται, από το 2019, σε μία ενιαία διοικητική ή αγρονομική περιοχή. Τα κράτη-μέλη θα είναι σε θέση να αυξήσουν την υποστήριξη για τις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις, διαθέτοντας υψηλότερα επίπεδα ενισχύσεων για τα «πρώτα εκτάρια» της εκμετάλλευσης.

«Πράσινες» ενισχύσεις

Ένα από τα κυριότερα στοιχεία της νέας ΚΑΠ είναι το «πρασίνισμα» των άμεσων ενισχύσεων. Το 30% του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου θα δίνεται σε όσους τηρούν προκαθορισμένες πρακτικές επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον, που υπερβαίνουν τις υποχρεώσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης. Αυτές οι πρακτικές είναι η εναλλαγή καλλιεργειών, η διατήρηση των μόνιμων βοσκοτόπων και η διατήρηση εκτάσεων οικολογικής εστίασης (ζώνες ανάσχεσης, αναβαθμίδες, ακαλλιέργητες εκτάσεις, δάσωση κ.λπ.). Δικαιούχοι της «πράσινης» συνιστώσας θα είναι αυτομάτως οι παραγωγοί για τις εκτάσεις όπου ασκούν βιολογική γεωργία, ενώ θα αναγνωριστούν σαν ισοδύναμες με το «πρασίνισμα» πρακτικές, ορισμένα φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα του 2ου πυλώνα της ΚΑΠ και εθνικά συστήματα πιστοποίησης (π.χ., ολοκληρωμένη διαχείριση εφόσον εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι άμεσες ενισχύσεις θα κατευθύνονται στους «ενεργούς αγρότες», με στόχο να αποκλειστούν από τις ενισχύσεις νομικά πρόσωπα που δεν έχουν σαν κύρια δραστηριότητα τη γεωργία (γήπεδα γκολφ, αεροδρόμια, αθλητικά σωματεία κ.λπ.). Ταυτόχρονα δίνεται και η ευελιξία στα κράτη-μέλη να διαμορφώνουν τον ορισμό, ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη στόχευση των ενισχύσεων.

Ο προαιρετικός μηχανισμός για επιβολή ανώτατου ορίου στις ενισχύσεις (capping) που λαμβάνουν οι δικαιούχοι μεγάλων εκμεταλλεύσεων είναι, επίσης, ένα νέο στοιχείο της ΚΑΠ.

Τέλος, δημιουργείται ένα απλοποιημένο καθεστώς στήριξης για τις μικρές εκμεταλλεύσεις, σύμφωνα με το οποίο οι μικροκαλλιεργητές θα μπορούν να εισπράττουν ένα κατ’ αποκοπή ποσό, με σκοπό τη μείωση του διοικητικού βάρους.

Μέσα σε ένα δεδομένο κράτος-μέλος ή περιφέρεια, οι διαφορές στα επίπεδα των ενισχύσεων θα μειωθούν ανάμεσα στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις: Για τα νέα κράτη μέλη, το απλοποιημένο καθεστώς της στρεμματικής ενίσχυσης (ΚΕΣΕ) –μια ενιαία ενίσχυση ανά εκτάριο– μπορεί να παραταθεί μέχρι το 2020.

Όλα τα κράτη-μέλη, όλες οι αγροτικές περιοχές και όλοι οι αγρότες θα λάβουν απλά, αποδεδειγμένα μέτρα για την προώθηση της αειφορίας και την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Μεταξύ 2014 και 2020, πάνω από 100 δισ. ευρώ θα επενδυθούν για να βοηθήσουν τη γεωργία να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της ποιότητας του εδάφους και των υδάτων, της βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής:

1. «Πρασίνισμα» του 30% των άμεσων ενισχύσεων, το οποίο θα πρέπει να συνδέεται με τρεις φιλικές προς το περιβάλλον γεωργικές πρακτικές: διαφοροποίηση των καλλιεργειών, διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων και διατήρηση του 5%, και από το 2018 του 7% ως περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος, ή μέτρα που θεωρούνται ότι έχουν τουλάχιστον ισοδύναμα περιβαλλοντικά οφέλη.

2. Τουλάχιστον το 30% του προϋπολογισμού των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης θα πρέπει να διατεθεί για τα γεωργο-περιβαλλοντικά μέτρα, τη στήριξη για τη βιολογική γεωργία, ή σχέδια που συνδέονται με φιλικές προς το περιβάλλον επενδύσεις, ή μέτρα καινοτομίας.

3. Τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα θα αναβαθμιστούν με συμπλήρωση πρακτικών «πρασινίσματος». Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να θεσπίσουν και να επιτύχουν υψηλότερους περιβαλλοντικούς στόχους προστασίας (ως εγγύηση κατά της διπλής χρηματοδότησης).

Νέοι και Μικροί Αγρότες

Μεγάλοι κερδισμένοι της νέας ΚΑΠ θα είναι οι Νέοι Αγρότες. Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών, το ποσό της βασικής ενίσχυσης που χορηγείται σε νεοεισερχόμενους Νέους Αγρότες (εκείνοι κάτω από 40 ετών) θα συμπληρώνεται με ένα επιπλέον 25% για τα πρώτα 5 χρόνια της εγκατάστασης. Αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτείται έως και κατά 2% από εθνικά κονδύλια και θα είναι υποχρεωτικό για όλα τα κράτη-μέλη.

Προαιρετικά για τα κράτη-μέλη υπάρχει η δυνατότητα να συμμετάσχουν στο καθεστώς μικροκαλλιεργητών. Οι αγρότες που συμμετέχουν στο ειδικό αυτό καθεστώς θα λαμβάνουν μια κατ’ αποκοπή ετήσια ενίσχυση, που θα ορίζεται από τα κράτη-μέλη ανάμεσα στα 500 και τα 1.250 ευρώ, ανεξάρτητα από το μέγεθος της εκμετάλλευσής τους. Το κάθε κράτος-μέλος θα μπορεί να επιλέξει διαφορετικές μεθόδους υπολογισμού της ετήσιας αυτής ενίσχυσης. Μία από τις επιλογές είναι οι αγρότες απλά να εισπράττουν το ποσό που θα λάμβαναν ούτως ή άλλως. Οι μικροκαλλιεργητές που συμμετέχουν στο Καθεστώς για τους Μικρούς Αγρότες, θα αντιμετωπίζουν λιγότερο αυστηρές προδιαγραφές πολλαπλής συμμόρφωσης και θα εξαιρούνται από τα «πράσινα» μέτρα.

Το συνολικό κόστος του Καθεστώτος Μικρών Αγροτών δεν θα μπορεί να ξεπερνάει το 10% του εθνικού φακέλου, εκτός όταν ένα κράτος-μέλος επιλέξει ότι οι Μικροί Αγρότες θα εισπράττουν όσα δικαιούνταν αν δεν εφαρμοζόταν το ειδικό αυτό καθεστώς. Επίσης, από το 2ο πυλώνα θα διατεθούν κονδύλια για παροχή συμβουλών στους μικρούς παραγωγούς, για την οικονομική τους ανάπτυξη και κονδύλια αναδιάρθρωσης για περιφέρειες με μικρό αγροτικό κλήρο.

Μειονεκτικές περιοχές

Τα κράτη-μέλη θα πρέπει, επίσης, να είναι σε θέση να διαθέσουν αυξημένα ποσά βοήθειας προς τις λιγότερο ευνοημένες περιοχές. Θα είναι δυνατόν να κατανεμηθούν συνδεδεμένες ενισχύσεις για περιορισμένο αριθμό προϊόντων, με ειδική σύνδεση του 2% για πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης, έτσι ώστε να καταστεί η Ε.Ε. λιγότερο εξαρτημένη από τις εισαγωγές στον τομέα αυτό.

Γάλα, ζάχαρη, κρασί

Οριστικά οι γαλακτοκομικές πσοοστώσεις λήγουν το 2015, ενώ η μεταρρύθμιση προβλέπει το τέλος και του καθεστώτος ποσόστωσης ζάχαρης στις 30 Σεπτεμβρίου του 2017, αντί του 2015 που είχε αρχικά προκριθεί, ώστε να προλάβει να προσαρμοστεί ο τομέας. Αυτό εκτιμάται ότι θα εξασφαλίσει τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των παραγωγών της Ε.Ε. στην εγχώρια και διεθνή αγορά (όπως οι εξαγωγές της Ε.Ε. περιορίζονται από τους κανόνες του ΠΟΕ στο πλαίσιο των ποσοστώσεων). Επίσης, θα παράσχει στον τομέα μια μακροπρόθεσμη προοπτική. Άφθονη προσφορά στις εγχώριες αγορές, σε λογικές τιμές, θα ωφελήσει και τους ενδιάμεσους και τελικούς χρήστες της ζάχαρης.

Προκειμένου να παρέχει πρόσθετη ασφάλεια, τυποποιημένες διατάξεις για τις συμφωνίες μεταξύ των εργοστασίων ζάχαρης και των καλλιεργητών θα διατηρηθούν, μια εξέλιξη που ενδιέφερε τόσο την Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης (ΕΒΖ) όσο και τους Έλληνες τευτλοκαλλιεργητές. Για την περίοδο μετά τις ποσοστώσεις, η λευκή ζάχαρη θα παραμένει επιλέξιμη για ενίσχυση ιδιωτικής αποθεματοποίησης. Οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν απεριόριστη αδασμολόγητη πρόσβαση στην αγορά της Ε.Ε.

Σχετικά με την παραγωγή κρασιού, η συμφωνία σέβεται την απόφαση της μεταρρύθμισης του 2006, για τον τερματισμό του καθεστώτος των δικαιωμάτων φύτευσης στο κρασί στο τέλος του 2015, με την εισαγωγή ενός συστήματος αδειών για νέες φυτεύσεις από το 2016 –σύμφωνα με τις συστάσεις της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου στο κρασί περασμένο Δεκέμβριο (βλέπε IP/13/1378)– με την αύξηση να περιορίζεται στο 1% ετησίως.