Το τυρί αντιστέκεται στην κρίση!
Της ΒΟΥΛΑΣ ΜΑΛΑΙΝΟΥ
(malainou@xparagogi.net)
Παραδοσιακά, η ζήτηση για τα τυροκομικά παραμένει σε υψηλά επίπεδα στην εγχώρια αγορά. Που σημαίνει πως, εν μέσω οικονομικής κρίσης, οι Έλληνες καταναλωτές δεν έχουν αλλάξει τις αγαπημένες τους διατροφικές συνήθειες.
Οι Έλληνες εξακολουθούν να αγοράζουν τυρί, απλά η δραματική μείωση των εισοδημάτων ώθησε τη ζήτηση του εν λόγω προϊόντος σε εσωτερικές μετατοπίσεις μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών. Την τελευταία τριετία 2009-2012 παρατηρείται στροφή κυρίως σε φθηνότερες κατηγορίες τυροκομικών και φυσικά στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.
Οι έντονες οικονομικές δυσκολίες οδήγησαν τους Έλληνες σε αναθεώρηση προϊόντων όλων των ειδών που συνήθιζαν να αγοράζουν μέχρι πρότινος. Σήμερα, το μερίδιο των τυριών ιδιωτικής ετικέτας ανέρχεται στο 10% έναντι 5% το 2009. Έρευνες αποδεικνύουν πως οι πωλήσεις των τυροκομικών ιδιωτικής ετικέτας σχεδόν διπλασιάστηκαν σε όγκο. Ειδικότερα, από περίπου 4,5 εκατομμύρια κιλά που ήταν το 2009 ανήλθαν σε 8,5 εκατομμύρια κιλά το 2012.
Το ίδιο συνέβη και ως προς την αξία τους, η οποία «σκαρφάλωσε» στο11,8%. Σε ορισμένες αλυσίδες, μάλιστα, το ποσοστό των τυροκομικών ιδιωτικής ετικέτας επί του συνόλου των πωλήσεων συσκευασμένων τυροκομικών πλησιάζει το 30%.
Αξίζει να σημειωθεί πως η ενίσχυση του χαρτοφυλακίου των τυροκομικών ιδιωτικής ετικέτας, στην οποία επιδόθηκαν τα σουπερμάρκετ, έπαιξε το ρόλο της, καθώς δόθηκε η δυνατότητα στους αγοραστές να επιλέγουν το τυρί που επιθυμούν μέσα από μία ευρύτερη γκάμα. Ουσιαστικά, τα σουπερμάρκετ προωθούν συνεργασίες με τοπικές και μη τυροκομικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς.
Οι αλυσίδες σουπερμάρκετ επενδύουν ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των τυριών ιδιωτικής ετικέτας και διαφοροποιούνται με προϊόντα που δεν φέρουν απλώς το όνομα μιας αλυσίδας σουπερμάρκετ, αλλά έχουν μια διακριτική επωνυμία και εφαρμόζουν σύστημα επιπλέον ποιοτικών ελέγχων, με καθορισμό αυστηρών όρων και προϋποθέσεων παραγωγής, όπως σημειώνεται σε σχετική μελέτη για το ελληνικό γάλα και το τυρί.
Κερδίζουν σε ποιότητα και σε… τσέπη!
Κτηνοτρόφοι αποδίδουν τη στροφή των Ελλήνων καταναλωτών στα τυριά ιδιωτικής ετικέτας πρωτίστως στην προσιτή τους τιμή, η οποία αποτελεί πλέον το κύριο κριτήριο των αγοραστών εν μέσω ύφεσης. Όπως αναφέρουν, η κρίση εκτίναξε όλα γενικώς τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, πόσο μάλλον όσον αφορά στον κλάδο των τυροκομικών, την ώρα που τα επώνυμα τυριά είναι ακριβότερα κατά 40%.
Κύκλοι από το συνεταιρισμό «Βοσκός», που αποτελείται από μία ομάδα ανθρώπων με κύρια ασχολία τους την κτηνοτροφία και με έδρα το Λιβάδι Ολύμπου, μιλώντας στην «Παραγωγή», εκτιμούν πως η ποιότητα είναι ακόμη ένας πολύ βασικός παράγοντας, με βάση τον οποίο οι καταναλωτές επιλέγουν πλέον τυριά ιδιωτικής ετικέτας. Όπως τονίζουν οι ίδιοι, οι αγοραστές θέλουν να ξέρουν πως τα τυριά που ψωνίζουν είναι προϊόντα περισσότερο βιολογικού χαρακτήρα, χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία, κρατώντας έτσι την αξία τους σε θρεπτικά συστατικά και σε γεύση.
Παράλληλα, επισημαίνουν και την εμμονή των Ελλήνων καταναλωτών να υποστηρίζουν μικροεπιχειρήσεις της αγοράς τυροκομικών, τοπικούς συνεταιρισμούς, ενισχύοντας έτσι τον υγιή ανταγωνισμό στον κλάδο.
Ωστόσο, σύμφωνα με το συνεταιρισμό «Βοσκός», τα τυριά ιδιωτικής ετικέτας απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν απειλή για τα επώνυμα, τα οποία εξακολουθούν να κρατούν τη «μερίδα του λέοντος» με μερίδιο που φθάνει στο 90%. Αυτό, πάντως, δεν φαίνεται να εφησυχάζει τις βιομηχανίες τυροκομικών, οι οποίες συνεχίζουν τις προσφορές (αν και σε μικρότερη ένταση) και την ελκυστική πολιτική τιμών, έτσι ώστε να κρατήσουν τους καταναλωτές πιστούς στα δικά τους τυροκομικά και να διασφαλίσουν ότι δεν θα έχουν διαρροές στο προσεχές μέλλον.
Προτιμούν τα «λευκά» τυριά
Δύο είναι τα αξιοπρόσεκτα σημεία της εικόνας που παρουσίασε η αγορά τυροκομικών ως προς το σύνολο του περασμένου έτους. Το πρώτο αφορά την ανοδική πορεία που κατέγραψε ο εν λόγω κλάδος για δεύτερη συνεχή χρονιά, από το 2010, και το δεύτερο την «κατηφόρα» που πήραν τα επεξεργασμένα τυριά, καταγράφοντας σημαντική πτώση τόσο σε όγκο όσο και σε αξία και σε πωλήσεις.
Το «λευκό» τυρί, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η φέτα, παρουσίασε άνοδο όγκου πωλήσεων 2,5% και οριακή αύξηση αξίας πωλήσεων 0,2%. Στα «κίτρινα» τυριά υπήρξε οριακή πτώση όγκου πωλήσεων -0,1% και μείωση αξίας πωλήσεων 2% στο πρώτο δεκάμηνο του 2012, σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2011. Τα συσκευασμένα τυριά (processed cheese) εμφάνισαν τη μεγαλύτερη κάμψη, καθώς οι πωλήσεις τους μειώθηκαν κατά 16% και διαμορφώθηκαν στα 11,9 εκατ. ευρώ από 14,2 εκατ. ευρώ το 2011.
«Βασίλισσα» των εξαγωγών η φέτα!
Την ώρα που το αγροτικό «επιχειρείν» και ο αγροτουρισμός κερδίζουν συνεχώς έδαφος, η δική μας φέτα αποτελεί το πλέον κατάλληλο προϊόν που θα προωθήσει το εξωστρεφές μοντέλο ανάπτυξης της Ελλάδας. Το 2012 οι εξαγωγές της ελληνικής φέτας φιγούραραν στην πρώτη θέση. Συγκεκριμένα, στο εξάμηνο οι εξαγωγές φέτας ενισχύθηκαν σε όγκο κατά 20,54%, ποσοστό σχεδόν τριπλάσιο του 7,78% με το οποίο έκλεισαν οι εξαγωγές του 2011 σε σχέση με το 2010, γεγονός που αποδεικνύει ότι η φέτα πρωταγωνιστεί στην εγχώρια αγορά τυροκομικών.
Αναλυτικότερα, στο διάστημα Ιανουαρίου – Αυγούστου 2012 εξήχθησαν από τη χώρα μας 37.046,77 τόνοι σχετικών τυροκομικών προϊόντων, αξίας 197.354.830 ευρώ, έναντι 32.306,82 τόνων φέτας και άλλων τυριών που εξήχθησαν τους πρώτους οκτώ μήνες του 2011 και απέφεραν αξία 163.729.330 ευρώ. Στο σύνολο του 2011 (Ιανουάριος – Δεκέμβριος) είχαν εξαχθεί από την χώρα μας 48.156,61 τόνοι των εν λόγω προϊόντων, αξίας 234.183.850 ευρώ, έναντι 42.386,35 τόνων φέτας και άλλων τυριών που εξήχθησαν το 2010 και απέφεραν αξία 217.273.170 ευρώ.
Πρόκειται για εξαγωγές που αφορούν 35 χώρες, τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και εκτός, οι οποίες είναι απλωμένες σε πέντε ηπείρους, συγκεκριμένα σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Ωκεανία, και Βόρεια Αμερική. Βέβαια παρατηρείται η τάση συσπείρωσης γύρω από τρεις χώρες, οι οποίες συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών εξαγωγών φέτας. Έτσι, το 65,89%, κατευθύνθηκε σε αυτές τις τρεις χώρες και τις δύο περιόδους. Οι τρεις χώρες είναι η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία.
Κορυφαία χώρα όμως παραμένει η Γερμανία συγκεντρώνοντας το 32,31 % των εξαγωγών μας σε φέτα και άλλα τυριά, παρουσιάζοντας, παράλληλα, αύξηση σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2011 που συγκέντρωσε το 36,72% των εξαγωγών μας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, που εξήχθη το 12,62%, έχουμε θετική μεταβολή εξαγωγών της τάξης του 12,2%. Ενώ στην Ιταλία, όπου εξήχθη το 10,96%, έχουμε θετική μεταβολή εξαγωγών της τάξης του 12,86%. Ακολουθούν η Κύπρος με το 7,91%, η Σουηδία με το 7,77%, οι ΗΠΑ με το 5,72%, η Αυστρία με το 3,56%, η Αυστραλία με το 3,55%, η Γαλλία με το 2,13%, η Ελβετία με το 1,89% και η Βουλγαρία με το 20,01%.
H φέτα «μπλοκάρει» τις εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ
Τα προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) «μπλοκάρουν» τις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-ΕΕ για την απελευθέρωση των εμπορικών τους σχέσεων. Σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, οι Αμερικανοί δεν αναγνωρίζουν τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς που έχει θέσει η ΕΕ και διαπραγματεύονται ανά προϊόν.
Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζουν να σχηματοποιούν μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, και υπάρχουν λόγοι αισιοδοξίας ότι θα τηρηθεί η υπόσχεσή τους για ολοκλήρωση της συμφωνίας μέχρι το τέλος του 2014. Και οι δύο πλευρές φαίνονται έτοιμες να κάνουν παραχωρήσεις σε μακραίωνες διαμάχες, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής απαγόρευσης για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα ή τους περιορισμούς που θέτουν οι ΗΠΑ στους ξένους προμηθευτές. Όμως, σύμφωνα με το Bloomberg, αυτή η καλή πρόθεση κινδυνεύει να διαλυθεί λόγω μιας ημι-μεταφυσικής διαμάχης για το… τυρί.
Όπως αναφέρει το πρακτορείο, στο επίκεντρο βρίσκεται η επιμονή της Ευρώπης να αναγνωρίσουν οι ΗΠΑ το γεωγραφικό προσδιορισμό, την προστασία δηλαδή που παρέχεται σε τρόφιμα και ποτά σύμφωνα με την περιοχή προέλευσής τους, τη συγκεκριμένη μέθοδο παραγωγής τους και την προέλευση των συστατικών.
Το παράδειγμα της παρμεζάνας
Ένα καλό παράδειγμα είναι η παρμεζάνα, αναφέρει το Bloomberg. Το Parmigiano-Reggiano είναι προστατευόμενη ονομασία προέλευσης, και η ΕΕ απαγορεύει την πώληση στα κράτη-μέλη της άλλων τυριών που «επικαλούνται» το Parmigiano-Reggiano και φέρουν σήμανση «παρμεζάνα». Η απαγόρευση αυτή επεκτείνεται και σε προϊόντα που χαρακτηρίζονται «τύπου παρμεζάνα».
Για τις αμερικανικές εταιρείες παραγωγής τυροκομικών προϊόντων, όπως για παράδειγμα, η Kraft Foods Group, αυτό σημαίνει de facto απαγόρευση των προϊόντων τους στην ΕΕ. Στην Ευρώπη η Kraft επιτρέπεται να πουλά τα προϊόντα παρμεζάνας της, τα οποία άρχισε να παράγει το 1945, υπό την ονομασία «Pamesello Italiano». Οι ΗΠΑ, εύλογα, ισχυρίζονται ότι ορισμένα ονόματα, όπως, για παράδειγμα, τσένταρ ή μορταδέλα, αποτελούν κοινές λέξεις εδώ και πολύ καιρό και αποτελούν γενικές αναφορές σε προϊόντα που παρασκευάζονται παγκοσμίως.
«Υπερβολή»
Κατά το Bloomberg, η φέτα αποτελεί ένα καλό παράδειγμα της υπερβολής της ΕΕ. Η Ελλάδα και η ΕΕ από καιρό υποστηρίζουν πως η ονομασία φέτα θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο στο τυρί που φτιάχνεται στην Ελλάδα, αν και η φέτα δεν παράγεται σε μια μόνο περιοχή της Ελλάδας, αλλά σε όλη τη χώρα και με διαφορετικές ποιότητες. Η λεξικολογική δύναμη της ΕΕ θα μπορούσε εν δυνάμει να ισχύσει σε οποιοδήποτε φαγητό ή ποτό συνδέονταν κάποτε με μια γεωγραφική περιοχή (όπως για παράδειγμα το Χάμπουργκερ ή το λουκάνικο Φρανκφούρτης). Οι εμπορικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ λένε πως αν υποχωρήσουν στις απαιτήσεις της ΕΕ, θα μπορούσαν να αναγκαστούν να απομακρύνουν και να επανονομάσουν έναν μεγάλο αριθμό προϊόντων στα αμερικανικά καταστήματα, με τεράστιο κόστος. Αν δεν περιοριστούν, οι πιέσεις της ΕΕ θα μπορούσαν επίσης να αφορούν άπειρα άλλα προϊόντα, όπως για παράδειγμα τα παντελόνια κάπρι, τις βερμούδες, ή τα καπέλα Παναμά, σχολιάζει το πρακτορείο.
Μέχρι τώρα, οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν συμφωνήσει ότι διαφωνούν στην αμοιβαία αναγνώριση γεωγραφικών προσδιορισμών και διαπραγματεύονται ανά προϊόν (οι ΗΠΑ είπαν «ναι» στο Ροκφόρ και την Σαμπάνια, αλλά «όχι» στην φοντίνα και την μοτσαρέλα). Τώρα, η ΕΕ προσπαθεί να επιβάλει την άποψή της για τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς στις διμερής εμπορικές συμφωνίες, που θα μπορούσαν να αποκλείσουν αμερικανικά προϊόντα από αγορές όπου κυκλοφορούσαν για πολύ καιρό. Για παράδειγμα, η πρόσφατη συμφωνία της ΕΕ με την Νότια Κορέα περιλαμβάνει μια λίστα προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης της φέτας και της γκοργκοντζόλα, που είναι αμοιβαία προστατευόμενα. Η ΕΕ συζητά επίσης μια συμφωνία με τον Καναδά που θα μπορούσε να οδηγήσει στην απαγόρευση 100 προϊόντων που παράγονται στις ΗΠΑ.
Προστατευτισμός
Η επιθυμία της Ευρώπης να προστατέψει τις τοπικές παραδόσεις και την πολύτιμη τέχνη είναι κατανοητές. Οι ΗΠΑ έχουν συμφωνήσει με αρκετούς γεωγραφικούς προσδιορισμούς για κρασιά και οινοπνευματώδη, συμπεριλαμβανομένης της Σαμπάνιας και του Πόρτο. Η ΕΕ από την πλευρά της προστατεύει τα κρασιά Napa Valley, τα μήλα Washington State, τον χυμό πορτοκαλιού Φλόριδας και τα κρεμμύδια Vidalia. Αυτές οι συγκεκριμένες συμφωνίες, όμως, δεν θα πρέπει να σημαίνουν ότι παραγωγοί παρόμοιων προϊόντων δεν μπορούν να προσφέρουν και αυτοί το εμπόρευμά τους, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι η υπάρχει ξεκάθαρη σήμανση.
Η ΕΕ, άλλωστε, μπορεί να έχει λίγα να κερδίσει από τον προστατευτισμό της. Τα προϊόντα με γεωγραφική σήμανση, όπως αποδεικνύεται, εμφανίζουν καλές πωλήσεις σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι παγκόσμιες πωλήσεις 4.000 και πλέον προϊόντων με γεωγραφική σήμανση ανήλθαν σε 54,3 δισ. ευρώ το 2010, αντιστοιχώντας στο 15% των εξαγωγών τροφίμων και ποτών ολόκληρης της ΕΕ. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος προορισμός, καθώς δέχεται το 20% των εξαγόμενων προϊόντων με γεωγραφική σήμανση. Τα στοιχεία έδειξαν επίσης ότι αυτά τα προϊόντα απέφεραν –κατά μέσο όρο– τα διπλάσια σε σχέση με τα προϊόντα χωρίς γεωγραφική σήμανση.
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...