Ιχθυοκαλλιέργειες: «Κληρώνει» για δάνεια και συγχωνεύσεις

THΣ ΒΟΥΛΑΣ ΜΑΛΑΙΝΟΥ

(malainou@paragogi.net)

Tη δύσκολη εξίσωση δάνεια, ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και συγχωνεύσεις στον κλάδο έχουν να λύσουν οι τρεις μεγάλες εισηγμένες στο Χ.Α. εταιρείες του κλάδου ιχθυοκαλλιέργειας Νηρέας, Σελόντα και Δίας Ιχθυοκαλλιέργειες, ο συνολικός δανεισμός των οποίων αγγίζει ή και ξεπερνάει τα 450 εκατ. ευρώ.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι τραπεζίτες δεν φαίνονται διατεθειμένοι να προβούν σε νέα αναχρηματοδότηση υποχρεώσεων, ενώ ο ισχυρός μέτοχος μειοψηφίας Κahka Bendunkidze της Linnaeus περιμένει να αναδειχτεί σε ρυθμιστικό παράγοντα για το μέλλον του κλάδου.

Πράγματι, υπό αυτά τα δεδομένα, το 2013 θα μπορούσε να είναι χρονιά-ορόσημο για τον κλάδο, μια και υπάρχει σημαντική αύξηση των εξαγωγών, και μάλιστα σε νέες αγορές της Ευρώπης, αλλά η ζοφερή αρνητική και τραπεζική συγκυρία αποτελεί ανάχωμα για τους όποιους αισιόδοξους συνειρμούς. 

Κι ενώ η κυβέρνηση ενθαρρύνει τον κλάδο, κατατάσσοντάς τον στους οκτώ αναδυόμενους «αστέρες» της ελληνικής οικονομίας, οι τράπεζες παραπέμπουν για την όποια λύση στην περίοδο μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους και την ολοκλήρωση των αυξήσεων κεφαλαίων, οι οποίες μετατίθενται χρονικά για μετά το Πάσχα.

Η δυστοκία των τραπεζών και οι περιορισμένες κινήσεις τους εν μέσω κρίσης προκαλούν «ημικρανία» στον κλάδο, ενώ, από την άλλη, τραπεζίτες ευελπιστούν στη δημιουργία ενός «κολοσσού» που θα συγκεντρώνει ποσοστά και δυνάμεις των Δίας, Νηρέας και Σελόντα, μήπως κι έτσι αποφευχθεί η προσφυγή στον τραπεζικό δανεισμό. Το ζήτημα είναι, επισημαίνουν αρμόδιοι παράγοντες, με ποιο τίμημα οι τράπεζες θα ανοίξουν τις κάνουλες της χρηματοδότησης σε μια περίοδο που η επιλογή αυτή καθίσταται απαγορευτική για επιχειρήσεις οποιουδήποτε τομέα. Σύμφωνα με την αγορά, ο κλάδος δεν μπορεί να καταβάλλει τόκους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο, ενώ είναι απίθανο να υπάρξουν θετικές ταμειακές ροές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ μέσα στα επόμενα χρόνια, προκειμένου να αποπληρωθεί ο δανεισμός.

Ήδη, λοιπόν, έχουν ξεκινήσει συζητήσεις ώστε να επιμηκυνθεί ο δανεισμός, ενώ η στάση που θα επιδείξουν τελικά οι τράπεζες (σε μια περίοδο γενικότερης στενότητας για τον εγχώριο χρηματοπιστωτικό τομέα) θα αποτελέσει ίσως το βασικότερο παράγοντα των εξελίξεων μέσα στη χρονιά. Αυτό που είναι αξιοπρόσεχτο το τελευταίο οκτάμηνο είναι, καταρχάς, η στροφή Αμερικανών και Ευρωπαίων επενδυτών στις ελληνικές εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας για πιθανή συνεργασία.

Στον «πάγο» η τριπλή συγχώνευση…

Από τότε που ο Γεωργιανός Kahka Bendukidze απόκτησε ποσοστό συμμετοχής και στις τρεις κορυφαίες επιχειρήσεις του κλάδου Δίας, Σελόντα και Νηρέας, η αγορά κάνει λόγο για τριπλό «γάμο». Τα σχετικά σενάρια χρονολογούνται από το 2010, κι ενώ λίγες μέρες πριν από τα περασμένα Χριστούγεννα πληροφορίες ήθελαν τον Δία να βρίσκεται ένα βήμα πριν από τις υπογραφές για συγχώνευση με μία εκ των δύο εισηγμένων, οι επαφές δεν ολοκληρώθηκαν με επιτυχία. Το χαρακτηριστικό σ’ αυτή την τριετία είναι πως, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, έχουν μιλήσει όλοι με όλους, χωρίς ωστόσο οι συζητήσεις να έχουν καταλήξει σε κάποια συνεργασία.

Οι ηγεσίες και των τριών εισηγμένων εταιρειών, πάντως, δείχνουν προθυμία για τη μεταξύ τους συγχώνευση, υποστηρίζοντας πως, εκτός από την ανανέωση της χρηματοδότησης από τις πιστώτριες τράπεζες, η επιλογή των συνενώσεων αποτελεί λύση-κλειδί για τον κλάδο της ιχθυοκαλλιέργειας.

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στο χορό των συγχωνεύσεων φέρεται να μπαίνει σταδιακά και η Ανδρομέδα. Ωστόσο, τo Linnaeus Fund, που κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών στη Δίας Ιχθυοκαλλιέργειες και σημαντικά μειοψηφικά ποσοστά στους δύο άλλους μεγάλους παίκτες της αγοράς, φαίνεται να είναι εγκλωβισμένο, καθώς έχει τοποθετήσει κάμποσες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ στην Ελλάδα, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει ευοδωθεί ο στόχος του για την τριπλή συγχώνευση Νηρέα, Δία και Σελόντα.

Την ίδια ώρα, κάτι κινείται και στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Η χρηματιστηριακή αγορά φαίνεται πως βλέπει θετικότερα τον κλάδο σε σχέση με το παρελθόν, καθώς τους τελευταίους μήνες σημειώνεται σημαντική άνοδος τιμών, αλλά και τόνωση του όγκου των συναλλαγών στο ταμπλό του Χ.Α., με δραστηριοποίηση, όπως ακούμε, και κάποιων θεσμικών χαρτοφυλακίων. Ειδικότερα, ο τελευταίο εξάμηνο είχαμε άνοδο 128% για τη μετοχή του Νηρέα, 115,3% για τον τίτλο της Σελόντα και 48% για τη μετοχή της εταιρείας Γαλαξίδι. Αντίθετα, ο τίτλος της Δίας Ιχθυοκαλλιέργειες υποχώρησε 32%.

Τσιπούρα και λαβράκι η αιχμή του κλάδου

Το ατού της ελληνικής αγοράς ιχθυοκαλλιέργειας είναι ο ρόλος των εξαγωγών. Τσιπούρα και λαβράκι αποτελούν την αιχμή του κλάδου όσον αφορά το σκέλος των εξαγωγών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Οργανισμού Προώθησης Εξωτερικού Εμπορίου, τα περιθώρια ανάπτυξης των εξαγωγών φαίνεται ότι είναι ακόμη μεγάλα για τον κλάδο. Γι’ αυτό και επιχειρείται ολοκληρωμένο πρόγραμμα προώθησης για την τσιπούρα και το λαβράκι, προϋπολογισμού ύψους 3,65 εκατ. ευρώ, μέχρι το 2014, με στόχο από τη μια την εδραίωση των δύο αυτών ψαριών στις αγορές της Γερμανίας και της Γαλλίας και από την άλλη τη διείσδυση σε Βουλγαρία και Ρουμανία. Παράλληλα, προβλέπεται και η αύξηση της κατανάλωσης στην Ελλάδα.

Σε πρώτη φάση, Γαλλία και Γερμανία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του εξαγωγικού σχεδιασμού. Ήδη οι εξαγωγές των συγκεκριμένων ψαριών έχουν σημαντικό μερίδιο αγοράς στις δύο χώρες, σε σύγκριση με τα εισαγόμενα λαβράκια και τσιπούρες άλλης προέλευσης. Ωστόσο, αν οι ποσότητες που καταναλώνονται υπολογιστούν ως ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης ψαριών όλων των ειδών στη Γαλλία και στη Γερμανία, το μερίδιό τους είναι κάτω του 1%! Η Ελλάδα έχει μερίδιο 58% στις συνολικές εισαγωγές τσιπούρας/λαβρακίου στη Γαλλία. Ωστόσο, στη συνολική κατανάλωση ψαριών όλων των ειδών στη Γαλλία, το μερίδιό τους δεν ξεπερνά το 0,9%. Στη Γερμανία, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 60% και 0,4%. Άρα, πράγματι, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης.

Σημειώνεται ότι ο κλάδος απασχολεί άμεσα 10.000 εργαζόμενους και έμμεσα άλλους 8.000, ενώ η Ελλάδα, όπου δραστηριοποιούνται 65 εταιρείες, είναι η μοναδική κοινοτική χώρα με θετικό εμπορικό ισοζύγιο στα ιχθυηρά. Το πρόγραμμα του ΟΠΕ περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, προσκλήσεις δημοσιογράφων και επαγγελματιών του κλάδου από Γερμανία και Γαλλία και συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις του είδους. Επίσης, θα πραγματοποιηθούν επτά ενημερωτικές και γευσιγνωστικές εκδηλώσεις σε μεγάλα εμπορικά κέντρα ανά την Ελλάδα και έξι ημερίδες σε μη παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας. Το πρόγραμμα περιλάμβανε και εκπόνηση έρευνας καταναλωτών στην Ελλάδα, η οποία αποτύπωσε άγνοια των πολιτών σε σχέση με τα προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας.

Δυναμικά οι εξαγωγές, απειλεί η Τουρκία

Για τη φετινή χρονιά, οι εκτιμήσεις είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικές, καθώς κάνουν λόγο για αύξηση των συνολικών εξαγωγών κατά 4% με 5% σε σχέση με το 2012, δίχως να αποκλείεται ακόμη και διπλασιασμός του ποσοστού αυτού. Το 2012 η αξία των ελληνικών εξαγωγών διαμορφώθηκε στα 24,5 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας άνοδο 10%, χωρίς μάλιστα στο ποσοστό αυτό να συνυπολογίζονται τα πετρελαιοειδή. Την ίδια ώρα παρατηρείται ραγδαία μείωση των εισαγωγών. Όπως αναφέρουν παράγοντες από την εγχώρια αγορά, για καθένα προϊόν που πουλάμε στο εξωτερικό εισάγουμε κάτι λιγότερο από 1,8 προϊόν, όταν πριν από λίγα χρόνια η σχέση ήταν 1 προς 4 ή 1 προς 5 σε βάρος της ελληνικής παραγωγής.

Όσον αφορά τον κλάδο, σημειώνεται ότι κάθε εβδομάδα, με όλα τα μεταφορικά μέσα, εξάγονται από την Ελλάδα 2.000 τόνοι ψαριών από ιχθυοκαλλιέργειες, με προορισμό 30 χώρες του εξωτερικού. Από την ποσότητα αυτή το 98% είναι τσιπούρα και λαβράκι. Ο συνολικός κύκλος εργασιών του κλάδου διαμορφώνεται σήμερα στα 800 εκατ. ευρώ περίπου, απαρτίζεται από 65 επιχειρήσεις, που διατηρούν 328 άδειες σε λειτουργία, έχουν υλοποιήσει επενδύσεις ύψους 740 εκατ. ευρώ και απασχολούν άμεσα και έμμεσα συνολικά 18.000 εργαζόμενους, συνδράμοντας με ποσοστό 0,4% στο ΑΕΠ της χώρας.

Ο καλύτερος πελάτης για τα προϊόντα του κλάδου είναι η ιταλική αγορά, η οποία απορροφά 44.000 τόνους, τη στιγμή που η ελληνική καταναλώνει μόλις 21.000 τόνους, και ακολουθούν η ισπανική με 14.000 τόνους, η γαλλική με 11.000 τόνους, η πορτογαλική και η αγγλική με 6.000 τόνους η καθεμία. Σημειώνεται ότι η αγορά της Τουρκίας απειλεί την ελληνική, αφού το 2012 έφτασε να εξάγει 900.000 τόνους ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας.

Ο αντίπαλος

Έρευνες καταδεικνύουν πως βασικός αντίπαλος των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας στην Ελλάδα είναι τα πελαγίσια. Ειδικότερα, το 36,7% των Ελλήνων δεν τρώει ποτέ ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα ελεύθερης αλιείας είναι μόλις 5,3%! Παράλληλα, το 20,3% τρώει ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας τουλάχιστον μία φορά εβδομαδιαίως, ενώ για τα «πελαγίσια» το αντίστοιχο ποσοστό απογειώνεται στο 49,7%.  Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, αιτία αποτελούν η άγνοια και η έλλειψη επικοινωνίας. Η άγνωστη σύσταση της τροφής των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας και οι ασαφείς συνθήκες ανάπτυξής τους αποτελούν, σε ποσοστό 37% και 33,6% αντίστοιχα, τους λόγους που επικαλούνται οι καταναλωτές ως αφορμή για να τα αποφεύγουν. Κι όμως, τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας έχουν υψηλή διατροφική αξία, σημειώνουν αρμόδιοι παράγοντες.

Ιχθυοτροφές

Πτωτική πορεία το 2012 παρουσίασε ο κλάδος των ιχθυοτροφών. Σύμφωνα με έρευνα της Icap Group, σήμερα οι «αμιγώς» εισαγωγικές επιχειρήσεις ιχθυοτροφών είναι ελάχιστες αριθμητικά, οι δε ποσότητες εισαγωγής έχουν μειωθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Η εξαγωγική δραστηριότητα είναι περιορισμένη και οι ποσότητες εξαγωγής κυμαίνονται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Η εγχώρια κατανάλωση ιχθυοτροφών (εμπορεύσιμες ποσότητες) παρουσίασε ανοδική πορεία την περίοδο 1998-2007, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 12,1%. Έκτοτε η αγορά είναι πτωτική, καταγράφοντας μέση ετήσια μείωση 4,3%. Σημαντική αύξηση παρουσίασε η συνολική εγχώρια παραγωγή ιχθυοτροφών την περίοδο 2005-2007, που οφείλεται κυρίως στην είσοδο νέων εταιρειών στον παραγωγικό τομέα και στην αυξημένη ζήτηση από τις εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας σε πρώτες ύλες, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους. Οριακή αύξηση σημειώθηκε την περίοδο 2008-2009, ενώ την τελευταία διετία (2010-2011) η παραγωγή είναι πτωτική.

Στο μεταξύ, το σύνολο του ενεργητικού των επιχειρήσεων του κλάδου μειώθηκε κατά 4,6% το 2011 σε σχέση με το 2010, λόγω της μείωσης των καθαρών παγίων και των διαθεσίμων. Την ίδια περίοδο, τα ίδια κεφάλαια εμφάνισαν αύξηση 8,6%. Οι συνολικές πωλήσεις των εταιρειών αυξήθηκαν οριακά (0,5%) το 2011, ενώ τα μεικτά κέρδη μειώθηκαν κατά 4,6%. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα ήταν κερδοφόρο και τα δύο έτη, μειωμένο όμως κατά 14,5% το 2011/10. Τα κέρδη EBITDA υποχώρησαν κατά 5,8% το ίδιο έτος.

Οι προσδοκίες του κλάδου

Πηγές στις διοικήσεις των εταιρειών του κλάδου δεν κρύβουν τις φιλοδοξίες τους. Σε πρώτη φάση στόχος είναι η διατήρηση της ηγετικής θέσης σε τσιπούρα και λαβράκι σε ξένες αγορές, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, καθώς και η διείσδυση σε νέες, όπως στην Ολλανδία και τη Ρωσία.

Κύκλοι από την εγχώρια αγορά, σχολιάζοντας την πορεία του κλάδου, επισημαίνουν πως πολλοί ξένοι επενδυτές έχουν εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον για την ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια, και μάλιστα εν καιρώ κρίσης. Την ίδια ώρα, παράγοντες από τις 65 επιχειρήσεις που απαρτίζουν την αγορά ιχθυοκαλλιέργειας τονίζουν πως, αν και η ζήτηση σε διεθνές επίπεδο παραμένει ισχυρή, ωστόσο η έλλειψη ρευστότητας προκαλεί αβεβαιότητα για τον κλάδο. Πόσο μάλλον δεδομένης της αδυναμίας των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν με νέα δάνεια επιχειρήσεις. Παράλληλα, το υψηλό χρηματοοικονομικό κόστος αυξάνει τα επιτόκια, ανεβάζοντας κατακόρυφα το κόστος εξυπηρέτησης του δανεισμού.

«Τριγμούς» στις επιχειρήσεις προκαλεί και η μείωση των πιστωτικών ορίων από τους ξένους προμηθευτές, αλλά και οι καθυστερήσεις στην επιστροφή του ΦΠΑ. Αποτέλεσμα είναι ένα σημαντικό ποσοστό των εταιρειών αυτών να προσφεύγει στο άρθρο 99 του πτωχευτικού κώδικα, αναζητώντας προστασία από τους πιστωτές του, όπως συνέβη πρόσφατα με την εταιρεία Φόρκυς. Για την ώρα, οι κορυφαίοι του κλάδου σκέφτονται να συσπειρώσουν τις δυνάμεις τους, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα ισχυρό και οικονομικά εύρωστο σχήμα, που θα πρωταγωνιστήσει σε παγκόσμιο επίπεδο.