Αλλαντικά: Οι «μεγάλοι» κάνουν focus στο εξωτερικό και οι «μικροί» στην παράδοση

ΤΗΣ ΒΟΥΛΑΣ ΜΑΛΑΙΝΟΥ

(malainou@paragogi.net)

Το δυναμικό χαρτί των εισηγμένων του κλάδου αποτελεί η αναπτυγμένη δραστηριότητα σε αγορές του εξωτερικού, δεδομένης της οικονομικής στενότητας που επικρατεί στην εγχώρια σκηνή Για τους τρεις «μεγάλους», η ανάπτυξη στον κλάδο των αλλαντικών παίζεται εκτός έδρας.

Για τους «μικρούς», η στροφή στην παράδοση και στα βιολογικά προϊόντα είναι το ατού. Οι οικονομικές δυσκολίες δεν έχουν αφήσει ανεπηρέαστη την εγχώρια αγορά αλλαντικών και κρεάτων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο κλάδος παρουσιάζει αυξομειώσεις κατά την τελευταία οκταετία, τάση που οφείλεται αφενός στην αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου και αφετέρου στην κρίση. Την τετραετία 2004-2009 η ελληνική αγορά αλλαντικών «μεσουρανούσε», τη διετία 2009-2011 κατέγραψε αιφνίδια πτώση, ενώ το 2012 εμφάνισε σταθερή εικόνα. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές εταιρείες μικρού και μεσαίου μεγέθους (βιοτεχνικές μονάδες τοπικής εμβέλειας), οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου κερδίζουν μερίδια αγοράς. Η ελληνική αγορά αλλαντικών είναι της τάξης των 320 εκατ. ευρώ, όταν στην Κύπρο αντιστοιχούν 35 εκατ. ευρώ και στη Βουλγαρία 140 εκατ. ευρώ. Στη βαλκανική αγορά του 1,15 δισ. ευρώ, η μέση κατά κεφαλή κατανάλωση κυμαίνεται από 8 έως 11 κιλά ετησίως, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στη δυτική Ευρώπη προσεγγίζει τα 18 κιλά.

Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στα Βαλκάνια, οι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις ελέγχουν σημαντικά μερίδια αγοράς, από 30% έως 60%. Το δυναμικό χαρτί των εισηγμένων του κλάδου αποτελεί η αναπτυγμένη δραστηριότητα σε αγορές του εξωτερικού, δεδομένης της οικονομικής στενότητας που επικρατεί στην εγχώρια σκηνή. Στο πλαίσιο αυτό, εταιρείες αλλαντικών και είδη κρέατος που επιχείρησαν ανοίγματα σε διεθνές επίπεδο κατόρθωσαν να αντισταθμίσουν τις εσωτερικές απώλειες και να ενισχύσουν περαιτέρω την ανάπτυξή τους.

Παράλληλα με την εξωτερική δραστηριότητα, οι επιχειρήσεις της αγοράς αλλαντικών που βλέπουν τα έσοδά τους να σταθεροποιούνται παρά την επιδεινούμενη οικονομική κρίση είναι εκείνες που προωθούν νέα προϊόντα, όπως αυτά με χαμηλά λιπαρά, λιγότερο αλάτι, λιγότερο ζωικό λίπος και συντηρητικά. Σε αυτές, μερίδιο αγοράς, αν και χαμηλότερο, κερδίζουν και οι μικρότερες τοπικές. Η εποχή του φαστ φουντ έχει περάσει και η στροφή του καταναλωτικού κοινού σε ποιοτικότερα προϊόντα είναι το ζητούμενο της εγχώριας αγοράς, υποστηρίζουν αρμόδιοι κύκλοι. Σημειώνεται ότι τα βασικά προϊόντα του κλάδου διακρίνονται σε πάριζα, μορταδέλα, ζαμπόν (χοιρομέρι και ωμοπλάτες), αλλαντικά πουλερικών, λουκάνικα, σαλάμι, μπέικον. Από αυτές τις κατηγορίες, κερδίζει στην κατανάλωση η πάριζα και η μορταδέλα, με περίπου 29%, ενώ ακολουθούν το ζαμπόν (χοιρομέρι και ωμοπλάτες) και τα αλλαντικά πουλερικών.

Σε Creta Farm, Υφαντή και Nikas τα πρωτεία

Με πωλήσεις που προσεγγίζουν τα επίπεδα της περασμένης χρονιάς, η Creta Farms παραμένει στην πρώτη θέση των εταιρειών που τόλμησαν εγχειρήματα εκτός Ελλάδας και βγήκαν κερδισμένες. Στόχος της για φέτος αποτελεί η εδραίωσή της σε ακόμη 9 χώρες του εξωτερικού, σε Δανία, Λετονία, Ελβετία, Φιλανδία, Εσθονία, Λιθουανία, Αυστρία, Σλοβενία και Κροατία. Σημειώνεται ότι η Creta Farms δραστηριοποιείται και σε Ισπανία, Σουηδία, Αυστραλία, Ιταλία και ΗΠΑ, γεγονός που έχει οδηγήσει τα οικονομικά της μεγέθη σε καλά επίπεδα για την εποχή. Εκτός της εξαγωγικής της δραστηριότητας, σημαντικός παράγοντας της επιβίωσής της στην αγορά αλλαντικών αποτελεί η σειρά Eν Ελλάδι Μεσογειακή, με όχημα το παρθένο ελαιόλαδο. Στην Κεντρική Ευρώπη στρέφει τώρα το βλέμμα της η διοίκηση του ομίλου Υφαντής, στοχεύοντας στην ενίσχυση των εξαγωγών της πέρα από τη Ρουμανία, όπου διαθέτει ήδη παραγωγική μονάδα.

Την ίδια ώρα πληροφορίες αναφέρουν πως η εταιρεία σχεδιάζει να προχωρήσει και σε εξαγορά τοπικής μονάδας, δεδομένης της ζήτησης που παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια τα τοπικά προϊόντα. Στην περίπτωση της Νikas, οι εξαγωγές καλύπτουν το 10% του συνολικού της τζίρου, γεγονός που επιβεβαιώνει τη σημασία που δίνει η διοίκηση της επιχείρησης στην περαιτέρω ανάπτυξή της στις διεθνείς αγορές. Η εταιρεία διατηρεί εργοστάσιο στη Βουλγαρία, ενώ αυτή την εποχή προτεραιότητά της αποτελεί η σημαντική παρουσία της στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Επόμενοι σταθμοί της αποτελούν οι αγορές της Τουρκίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας και της Αλβανίας.

Μπαίνουν δυναμικά στην αγορά οι τοπικές

Την ίδια στιγμή, και ενώ οι υποδομές δεν είναι οι κατάλληλες, μικρότερες επιχειρήσεις εισέρχονται δυναμικά στην ελληνική αγορά αλλαντικών, με κύριο όπλο τους τα παραδοσιακά, τοπικά προϊόντα. Η ΒΙ.ΚΗ. αποτελεί μια οικογενειακή επιχείρηση, η οποία ιδρύθηκε το 1973 και προωθεί αλλαντικά και κρέατα με φρέσκια πρώτη ύλη από την Ήπειρο. Η εταιρεία αποτελείται από 300 εργαζομένους και έχει μέλημά της το τρίπτυχο «σεβασμός στον καταναλωτή, στο συνεργάτη και στο περιβάλλον». Προτεραιότητα της διοίκησης αποτελεί, εκτός από τη χρήση αγνών και ποιοτικών υλικών, και η χρήση φιλικών προς το περιβάλλον συσκευασιών στην προσπάθεια μείωσης των βιομηχανικών αποβλήτων. Η εταιρεία έχει οργανώσει σύγχρονες μονάδες βιολογικού καθαρισμού σε όλες τις εργοστασιακές εγκαταστάσεις της. Τα αλλαντικά Ρεκόρ δραστηριοποιούνται στη Βόρεια Ελλάδα, με κρέατα που επιλέγονται από πιστοποιημένα σφαγεία της περιοχής.

Ο ποιοτικός έλεγχος εφαρμόζεται με το σύστημα HACCP και οι χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις των πρώτων υλών και των τελικών προϊόντων είναι συνεχείς, για να διασφαλίζουν και ποιότητα και γεύση. Ενδεικτικό παράδειγμα οικογενειακής επιχείρησης αποτελεί το εργαστήρι της οικογένειας Μουτεβελή, με παραδοσιακά χωριάτικα λουκάνικα, που λειτουργεί περισσότερα από 40 χρόνια και έχει αφετηρία την Καλαμάτα. Η διοίκηση στηρίχτηκε στην παραδοσιακή συνταγή για λουκάνικα από τον τόπο καταγωγής της, με φλούδα πορτοκαλιού, κρασί ή σκέτα. Τα λουκάνικα φτιάχνονται από κομμάτια φρέσκου χοιρινού και μοσχαρίσιου κρέατος, 100% φυσικά μυρωδικά και μπαχαρικά, κόκκινο κρασί, φρέσκα υλικά όπως πορτοκάλι και πράσο, ακολουθώντας κατά γράμμα τις παλιές συνταγές.

Από την ακμή, στην παρακμή και στη σταθεροποίηση

Η μεγάλη ακμή της ελληνικής αλλαντοβιομηχανίας σημειώθηκε την πενταετία 2005-2009, όταν το συνολικό μέγεθος της εγχώριας αγοράς αλλαντικών αυξήθηκε, με μέσο ετήσιο ρυθμό ανόδου 0,76%. Οι εταιρείες εμπλούτισαν τόσο την γκάμα των προϊόντων, ξεκινώντας από τα light και φτάνοντας στα αλλαντικά με ελαιόλαδο, ενώ έγινε πολυπλοκότερη η παρασκευή με παραλλαγές, όπως καπνιστά ή φουαντρέ. Η κρίση αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα και ανέστρεψε το θετικό κλίμα στην εγχώρια αγορά αλλαντικών. Συγκεκριμένα, η παραγωγή αλλαντικών και κονσερβών κρέατος εμφάνισε σωρευτική μείωση κατά 5,5% την τελευταία διετία σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο.

Πτωτικά κινήθηκε και η κατανάλωση αλλαντικών, η οποία υποχώρησε κατά 3,4% το 2010 και κατά 3,3% το 2011. Στη διετία 2010-2011 ο κύκλος εργασιών παρουσιάστηκε μειωμένος (-4,65%), ενώ παράλληλα σημειώθηκε και σημαντική μείωση της κερδοφορίας σε επίπεδο μεικτών αποτελεσμάτων (-15,42%) και κερδών προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (-47,12%). Για την ακρίβεια, ενώ το 2009 τα κέρδη των εταιρειών ξεπέρασαν τα 52 εκατ. ευρώ, το 2010 περιορίστηκαν στα 50 εκατ. ευρώ, ενώ το 2011 παρουσίασαν κατακόρυφη πτώση και έφτασαν τα 26,45 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, το 2012 οι εταιρείες παρουσίασαν σταθεροποιητικές τάσεις, με τα στοιχεία να δείχνουν ανάσχεση της πτωτικής πορείας. Συγκεκριμένα, το πρώτο εξάμηνο του 2012 ο τζίρος μειώθηκε μόλις κατά 0,7% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο το 2011. Σε απόλυτο μέγεθος ο τζίρος των αλλαντικών στις μεγάλες λιανεμπορικές αλυσίδες διαμορφώθηκε στα 113,0 εκατ. ευρώ το εξάμηνο, έναντι 113,8 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η αύξηση των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (Private Label – PL), το μερίδιο των οποίων αυξήθηκε στο 26% από 20% που ήταν πέρυσι το εξάμηνο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η κατηγορία αυτή θα αποτελεί το 28% της αγοράς, που αντιστοιχεί σε περίπου 35 εκατ. ευρώ.