Τι αφήνει η Κοινή Αγροτική Πολιτική που φεύγει
Με χρονικό ορίζοντα το 2013, η τελευταία ριζική μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) ξεκίνησε με τις αποφάσεις του Ιουνίου του 2003 και ολοκληρώθηκε με την πολιτική συμφωνία του Νοεμβρίου του 2008.
Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΥΓΟΥΛΑΣ
Καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης τότε (Ιούνιος του 2003) είχε η χώρα μας και οι Κοινές Οργανώσεις Αγοράς που μεταρρυθμίσθηκαν ήταν εκείνες των αροτραίων καλλιεργειών (σιτηρά, ελαιούχα και πρωτεϊνούχα φυτά), του βοείου και αιγοπροβείου κρέατος, των αποξηραμένων ζωοτροφών, του αγελαδινού γάλακτος και καθιερώθηκαν τα λεγόμενα «ειδικά καθεστώτα». Συγχρόνως, τέθηκε σε εφαρμογή ο Βασικός Κανονισμός 1782/2003 που προσδιόριζε τους όρους και τις προϋποθέσεις της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Στο τέλος της πενταετούς και πλέον διαδρομής (το Νοέμβριο του 2008) με ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου των υπουργών Γεωργίας, υπήρξε πολιτική συμφωνία για τον «έλεγχο υγείας» ή «διαγνωστικό έλεγχο» της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (health check). Λίγο πριν είχε ολοκληρωθεί η μεταρρύθμιση του αμπελοοινικού τομέα. Την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε το δεύτερο εξάμηνο του 2008 η Γαλλία.
Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα είχαν συντελεσθεί: η μεγάλη μεταρρύθμιση στις Κοινές Οργανώσεις Αγοράς των μεσογειακών προϊόντων (βαμβάκι – καπνός – ελαιόλαδο) με προφανές το ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον (Απρίλιος του 2004 – Προεδρία η Ιρλανδία), η μεταρρύθμιση της ζάχαρης (Νοέμβριος του 2005 – Προεδρία το Ηνωμένο Βασίλειο), της μπανάνας (2006 – Προεδρία Φιλανδίας) και των οπωροκηπευτικών (2007 – Προεδρία η Πορτογαλία).
Σύμφωνα με τους εμπνευστές της, η «μεταλλαγμένη» νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική έλαβε υποχρεωτικά υπόψη της:
- Τις νέες προκλήσεις και τις δυνατότητες που παρουσιάζονται σε μια διευρυμένη πλέον Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και την ανάγκη δραστικής μείωσης των ενισχύσεων που συνδέονται με την παραγωγή (δεσμευμένες ή συνδεδεμένες ενισχύσεις – coupled payments).
- Τις ολοένα και μεγαλύτερες πιέσεις των Eυρωπαίων φορολογουμένων για μείωση και διαφανή διαχείριση των κοινοτικών επιδοτήσεων.
- Τις απαιτήσεις των καταναλωτών για ασφαλή τρόφιμα.
- Την ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη για προστασία του περιβάλλοντος και αειφορική χρήση των φυσικών πόρων.
ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ |
ΤΟΜΕΑΣ |
ΕΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ |
ΕΤΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ |
1782/2003 |
Αροτραίες καλλιέργειες |
2003 |
2006 |
|
Όσπρια |
2003 |
2006 |
|
2003 |
2006 |
|
|
Σπόροι Σποράς |
2003 |
2006 |
|
Βόειο κρέας |
2003 |
2006 |
|
Γάλα |
2003 |
2007 |
|
Αιγοπρόβειο κρέας |
2003 |
2006 |
|
Αποξηραμένες ζωοτροφές |
2003 |
2006 |
864/2004 |
Καπνός |
2004 |
2006 |
|
Βαμβάκι |
2004 |
2006 |
|
Ελαιόλαδο |
2004 |
2006 |
319/2006 |
Ζάχαρη |
2005 |
2006 |
2013/2006 |
Μπανάνα |
2006 |
2007 |
1182/2007 |
Οπωροκηπευτικά |
2007 |
2008 |
479/2008 |
Αμπελοοινικός τομέας |
2008 |
2009 |
* 2003: Καθιέρωση ειδικών καθεστώτων.
** 2007: Νησιά Αιγαίου (τροποποίηση του ισχύοντος καθεστώτος).
*** 2008: Προσαρμόστηκε η συνδεδεμένη ενίσχυση (35%) του βαμβακιού.
Στήριξη για την ετήσια παραγωγή
Μέχρι και την εσοδεία 2005, οι διάφορες ενισχύσεις που χορηγούνταν για τη στήριξη της ετήσιας παραγωγής (Πυλώνας Ι), πλην των μέτρων για την αγροτική ανάπτυξη (Πυλώνας ΙΙ) συνδέονταν με τον αριθμό των καλλιεργούμενων στρεμμάτων (π.χ. σιτάρι, κριθάρι, αραβόσιτος, ρύζι) ή με τα παραγόμενα κιλά προϊόντος (π.χ. καπνός, βαμβάκι, ελαιόλαδο) ή με τον αριθμό των εκτρεφόμενων ζώων (αιγοπρόβατα, βοοειδή).
Από το 2006 οι παραπάνω ενισχύσεις καταβάλλονται στους δικαιούχους αγρότες όλες μαζί, μια φορά το χρόνο, ανεξάρτητα από το είδος και το ύψος της παραγωγής, ως Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση (Single Payment).
Μετά το 2006 στην Ενιαία Αποδεσμευμένη (Αποσυνδεδεμένη) Ενίσχυση, προστέθηκαν οι ενισχύσεις της ζάχαρης, της μπανάνας, των οπωροκηπευτικών και του αμπελοοινικού τομέα, αφού εν τω μεταξύ αναθεωρήθηκαν οι Κοινές Οργανώσεις Αγοράς των παραπάνω τομέων.
Η Ενιαία Αποδεσμευμένη ή Αποσυνδεδεμένη Ενίσχυση κάθε δικαιούχου υποδιαιρείται σε συγκεκριμένο αριθμό Ατομικών Δικαιωμάτων, συγκεκριμένης αξίας (Ενιαία Ενίσχυση = Αριθμός Ατομικών Δικαιωμάτων x Αξία κάθε Δικαιώματος).
Συγκεκριμένα, η Ενιαία Ενίσχυση αντικατέστησε τις μέχρι το 2005 χορηγούμενες ενισχύσεις στα σιτηρά, στα ελαιούχα και πρωτεϊνούχα φυτά, στα όσπρια, στο ρύζι, στις αποξηραμένες ζωοτροφές, στο βαμβάκι, στο ελαιόλαδο, στον καπνό, στο βόειο και αιγοπρόβειο κρέας, στο γάλα, στα ζαχαρότευτλα, στη μπανάνα, στα οπωροκηπευτικά και στον αμπελοοινικό τομέα. Πρόκειται για τις περισσότερες ενισχύσεις που χορηγούνται για τη στήριξη της ετήσιας παραγωγής.
Το ύψος του συνόλου της Ενιαίας Ενίσχυσης που αντιστοιχεί σε κάθε δικαιούχο καλείται Ποσό Αναφοράς και είναι ίσο με το μέσο όρο των αντίστοιχων επιδοτήσεων που εισέπραξε κάθε δικαιούχος κατά την ιστορική περίοδο αναφοράς, όπως αυτή επιλέχτηκε για κάθε τομέα:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΟΔΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
- 2000-2002: για τις αροτραίες καλλιέργειες, το ρύζι, τις αποξηραμένες ζωοτροφές, τα όσπρια, το βόειο και αιγοπρόβειο κρέας, τον καπνό και το βαμβάκι.
- 1999-2002: για το ελαιόλαδο (τετραετία λόγω παρενιαυτοφορίας της ελιάς).
- 2000/01-2002/03 & 2006/07: για τη ζάχαρη.
- 2007: για το γάλα.
- 2003-2005: για την μπανάνα.
- 2001/02 έως 2005/06: για τη βιομηχανική τομάτα.
- 2004/05 έως 2006/07: για τα ροδάκινα, αχλάδια, δαμάσκηνα και σύκα.
- 2000/01 έως 2006/07: για τα εσπεριδοειδή (κυρίως πορτοκάλια για χυμοποίηση).
- 2001/02 & 2003/04 έως 2006/07: για τη σταφίδα.
- 2008/09: για τον αμπελοοινικό τομέα.
Ενισχύσεις ελέγχου υγείας
Για την πρώτη περίοδο εφαρμογής της νέας ΚΑΠ και για ένα μεταβατικό στάδιο (2006-2009) και πριν τεθούν σε εφαρμογή από το 2010 οι ρυθμίσεις που αποφασίστηκαν στο πλαίσιο του «ελέγχου υγείας» (Νοέμβριος του 2008), ορισμένες ενισχύσεις του παρελθόντος ή και άλλες που θεσπίστηκαν τελευταία, δεν εντάχθηκαν στην Ενιαία Ενίσχυση αλλά καταβάλλονταν όπως και παλαιότερα, υπό την προϋπόθεση ότι ο δικαιούχος συνέχιζε την παραγωγή των συγκεκριμένων προϊόντων. Οι ενισχύσεις αυτές παρέμειναν δεσμευμένες με την παραγωγή («Ειδικά Καθεστώτα»). Επρόκειτο για ένα μέρος των ενισχύσεων που αφορούσαν το σκληρό σιτάρι, το ρύζι (42%), τις αποξηραμένες ζωοτροφές (50%), τις ενεργειακές καλλιέργειες, τους καρπούς με κέλυφος, τα πρωτεϊνούχα φυτά, τους σπόρους σποράς και το βαμβάκι (35%). Από το 2010 και αυτές οι ενισχύσεις αποδεσμεύονται από την παραγωγή και μεταφέρονται στην Ενιαία Ενίσχυση, πλην της ενίσχυσης των ενεργειακών καλλιεργειών (4,5 ευρώ/στρέμμα) που καταργείται χωρίς να μεταφερθεί και της δεσμευμένης ενίσχυσης στο βαμβάκι (35%) που παραμένει συνδεδεμένη με την παραγωγή, για λόγους που συνδέονται με το Πρωτόκολλο 4.
Διατηρούνται ως έχουν (δεσμευμένες με την παραγωγή) οι ενισχύσεις που χορηγούνται μέχρι σήμερα στους μεταξοσκώληκες και οι ειδικές ενισχύσεις για τα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους (όλα τα νησιά του Αιγαίου, πλην Κρήτης και Εύβοιας) που αντιστοιχούν σε περίπου 24 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο.
Η Ενιαία Ενίσχυση εισπράττεται μια φορά το χρόνο, (περίοδος καταβολής 1 Δεκεμβρίου – 30 Ιουνίου, ενώ υπό προϋποθέσεις μπορεί να δοθεί προκαταβολή από τις 16 Οκτωβρίου) μετά από αίτηση του παραγωγού, ανεξάρτητα από το ύψος και το είδος της τρέχουσας παραγωγής. Προϋπόθεση, ο παραγωγός να διατηρεί τόσα στρέμματα όσα καλλιεργούσε κατά μέσο όρο την «ιστορική περίοδο αναφοράς». Ο αριθμός των στρεμμάτων αυτών αποτελεί και τον Αριθμό των Ατομικών Δικαιωμάτων της νέας ενίσχυσης.
Για κάθε δικαιούχο γίνεται υπολογισμός του πηλίκου του συνόλου της ενιαίας ενίσχυσης που του αναλογεί (Ποσό Αναφοράς) δια του μέσου όρου των στρεμμάτων που καλλιέργησε κατά την «ιστορική περίοδο αναφοράς». Το πηλίκο αυτό ονομάζεται αξία του κάθε Ατομικού Δικαιώματος Πληρωμής. Είναι προφανές ότι η αξία αυτή διαφέρει από αγρότη σε αγρότη.
Τα Ατομικά Δικαιώματα της Ενιαίας Ενίσχυσης μπορούν να μεταβιβάζονται με ή χωρίς τη γεωργική γη, αλλά μόνο στο ίδιο κράτος-μέλος. Επίσης, μπορούν να ενοικιάζονται, μαζί όμως με τη γεωργική γη. Εννοείται ότι μπορούν να κληροδοτηθούν ή να μεταβιβαστούν με γονική παροχή.
Το καθεστώς της Ενιαίας Ενίσχυσης μπορούσε να εφαρμοστεί στα 15 παλαιά κράτη-μέλη της Ε.Ε. το 2005 ή το 2006 ή το 2007. Στη χώρα μας αποφασίστηκε η εφαρμογή του από 1-1-2006. Το καθεστώς λήγει στις 31-12-2013.
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...