Χάος και στα λιπάσματα

Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΥΓΟΥΛΑΣ

Καθηγητής Γεωργίας
στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 

Από τις τέσσερις μεγάλες λιπασματοβιομηχανίες της χώρας μας, έχει απομείνει μόνο μία, η Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων. Αποτέλεσμα η συνεχής αύξηση των εισαγόμενων ποσοτήτων ανόργανων λιπασμάτων στη χώρα μας από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία.

 Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η συνολική κατανάλωση ανόργανων λιπασμάτων (αζωτούχα, φωσφορικά, καλιούχα) στη χώρα μας ξεπερνούσε τους 2 εκατ. τόνους. Η ποσότητα ήταν υπερβολική, ως αποτέλεσμα δύο κυρίως παραγόντων: Της τάσης των αγροτών για υπερλίπανση και της τότε χαμηλής τιμής των λιπασμάτων, εξαιτίας της επιδότησης της τιμής τους. Υπερβολική, για τις ανάγκες της ελληνικής γεωργίας ήταν και η παραγωγή λιπασμάτων στην Ελλάδα, επομένως υπήρχε η ανάγκη εξαγωγών σημαντικών ποσοτήτων.

Στη χώρα μας την εποχή εκείνη ζούσαν και βασίλευαν τέσσερις μεγάλες λιπασματοβιομηχανίες: η Ανώνυμη Ελληνική Βιομηχανία Αζωτούχων Λιπασμάτων(ΑΕΒΑΛ) με έδρα την Κοζάνη, η Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων (ΒΦΛ) με έδρα τη Νέα Καρβάλη της Καβάλας, οι Χημικές Βιομηχανίες Βορείου Ελλάδος με έδρα τη Θεσσαλονίκη και η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα στον Πειραιά. Σύντομα η ΑΕΒΑΛ έκλεισε λόγω υψηλού κόστους παραγωγής και παντελούς έλλειψης ανταγωνιστικότητας. Αμέσως μετά έβαλε λουκέτο η βιομηχανία στη Δραπετσώνα, λόγω αδυναμίας εξαγωγών και επειδή πολεμήθηκε από τους «περιβαλλοντολόγους». Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 οι Χημικές Βιομηχανίες Βορείου Ελλάδος απορροφήθηκαν από τη Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων και έτσι λειτούργησαν και τα δύο εργοστάσια για δέκα περίπου χρόνια, μέχρι που έμεινε μόνο η ΒΦΛ για να υπηρετεί την ελληνική αγορά. Στις αρχές του 1992, με καθυστέρηση δέκα ετών και μετά από επιταγή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απελευθερώθηκε η αγορά των λιπασμάτων, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η τιμή τους και να αρχίσει σταδιακά η μείωση της κατανάλωσης, αφού ο παραγωγός άρχισε να μετρά και να υπολογίζει με μεγαλύτερη υπευθυνότητα το κόστος παραγωγής.

Άρχισε, έτσι μια περίοδος περισσότερο ορθολογικής χρήσης των ανόργανων λιπασμάτων και μια σημαντική εισροή της φυτικής παραγωγής εισήλθε σε τροχιά εξορθολογισμού. Για την ιστορία θα πρέπει να αναφέρουμε ότι την περίοδο εκείνη υπουργός Βιομηχανίας ήταν ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος, υπουργός Γεωργίας ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου και υπουργός Εθνικής Οικονομίας ο Στέφανος Μάνος. Τα χρόνια πέρασαν, το κόστος των εισροών στη φυτική παραγωγή ολοένα και αυξανόταν, χωρίς πολλές φορές η αύξηση να ακολουθείται από ανάλογη αύξηση της τιμής του παραγωγού και έτσι οι ποσότητες των χρησιμοποιούμενων ανόργανων λιπασμάτων από την ελληνική γεωργία ολοένα και μειώνονταν.

Σήμερα, οι χρησιμοποιούμενες στη χώρα μας ποσότητες λιπασμάτων ανέρχονται συνολικά σε περίπου 700.000 τόνους, που σημαίνει το ένα τρίτο των ποσοτήτων του 1990. Το γεγονός αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό. Επειδή δε, «ουδέν κακόν αμιγές καλού» με την περιορισμένη χρήση λιπασμάτων μειώνεται η ρύπανση των γεωργικών εδαφών και του νερού, προάγεται η ολοκληρωμένη διαχείριση των καλλιεργειών και η αειφόρα ανάπτυξη των φυσικών πόρων και δεν μειώνονται αντίστοιχα οι αποδόσεις των καλλιεργούμενων φυτών, αφού οι μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων δεν είναι τις περισσότερες φορές ούτε απαραίτητες, ούτε αποδοτικές.

Το ανησυχητικό σε επίπεδο στρατηγικού σχεδιασμού του μέλλοντος της ελληνικής γεωργίας είναι ότι από τις τέσσερις μεγάλες λιπασματοβιομηχανίες της χώρας μας, που είχαν και εξαγωγική δραστηριότητα, έχει απομείνει μόνο μία, η Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων, που και αυτή δεν είναι στην καλύτερη της κατάσταση όσον αφορά την παραγωγή και την παραγωγικότητα, παρά το γεγονός ότι η βιομηχανία αυτή έχει και εξαγωγικές δυνατότητες. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι η συνεχής αύξηση των εισαγόμενων ποσοτήτων ανοργάνων λιπασμάτων στη χώρα μας από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία. Αυτό αποτελεί μια εξέλιξη ανεπιθύμητη, μια εξέλιξη που παλιότερα θα φάνταζε αφύσικη, μια εξέλιξη ανιστόρητη. Δεν είναι δυνατό να δεχτεί κανείς, ένας βασικός συντελεστής ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας να εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη γείτονα χώρα, που δεν θα διστάσει, αν χρειαστεί, να τον χρησιμοποιήσει ως μέσο άσκησης πολιτικής στον κατάλληλο χρόνο.

Η πολιτεία πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα και να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά των υγιών Ελλήνων επιχειρηματιών του κλάδου. Οι επιχειρηματίες αυτοί, με την κατάλληλη θεσμική υποστήριξη από το κράτος μπορούν να επεξεργαστούν και να υλοποιήσουν σχέδιο αναδιοργάνωσης του τομέα της παραγωγής λιπασμάτων στη χώρα μας, τουλάχιστον των βασικών, και έτσι να αποφευχθεί οριστικά το ενδεχόμενο πιθανής εξάρτησης της ελληνικής φυτικής παραγωγής από τούρκικα λιπάσματα. Υπάρχουν αρκετές συγκεκριμένες τούρκικες ενέργειες τελευταία, που στόχο έχουν την ανάμειξη των γειτόνων σε διάφορους τομείς της ελληνικής οικονομίας και της ελληνικής καθημερινότητας. Ας μην της δώσουμε την ευκαιρία να αναμειχθούν και στον τομέα των λιπασμάτων.

Σοβαροί Έλληνες επιχειρηματίες και επενδυτές υπάρχουν και είναι πρόθυμοι. Η πολιτεία ας τους καλέσει, πριν να είναι αργά… Επίσης, θα πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία ο παραπέρα περιορισμός της παραγωγής της βιομηχανίας φωσφορικών λιπασμάτων, πολύ περισσότερο το κλείσιμό της, που θα σημαίνει -εκτός των άλλων- την απώλεια πολλών θέσεων εργασίας και τον παραπέρα οικονομικό μαρασμό της πόλης της Καβάλας. Οι καθύλην αρμόδιοι πρέπει να ασχοληθούν σοβαρά με τον τομέα των λιπασμάτων στη χώρα μας. Το πρόσφατο παρελθόν δεν έχει δείξει πάντως κάτι τέτοιο.