Τα πρώτα βιολογικά κράνα είναι ελληνικά

της Άννας Αραμπατζή

Για τους αρχαίους η κρανιά ήταν το μαγικό δέντρο και για τον κ. Κωνσταντίνο Ντούλια, τον εμπνευστή και ιδρυτή του πρώτου βιολογικού κρανεώνα, είναι το δέντρο του μέλλοντος.

Το όνειρο του βιολογικού κρανεώνα γεννήθηκε στο μυαλό του κ. Κωνσταντίνου Ντούλια, πριν από μια εικοσαετία και πλέον, την ώρα που μάζευε κράνα από τα δέντρα που είχε στο σπίτι του. Από τότε, έχει ξεκινήσει η διαδρομή του, που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί εύκολη, αλλά σίγουρα ήταν επιτυχής.

Μέχρι τώρα, έχει κατοχυρώσει στην Ευρώπη δύο από τις ποικιλίες που ο ίδιος δημιούργησε. Καλλιεργεί τις δύο ποικιλίες του, έχει στήσει το δικό του φυτώριο, παίρνει κράνα που παράγονται στο βιολογικό του κρανεώνα και φτιάχνει από αυτά εκχύλισμα κράνου και μαρμελάδες, ενώ στη λίστα του υπάρχουν άλλα δώδεκα προϊόντα για να παράγει.

Τί είναι τα κράνα

Η κρανιά είναι αιωνόβιο φυλλοβόλο δέντρο, αυτοφυές, που όλοι το έχουμε δει σε περιπάτους μας σε δάση και βουνά. Τα άνθη του είναι κίτρινα, βγαίνουν το χειμώνα και ο καρπός του κόκκινος, και ωριμάζει στα τέλη Αυγούστου. Η κρανιά ευδοκιμεί σε μέτρια ελαφρά εδάφη, από υγρά έως ξηρά, αμμοπηλώδη έως αμμοαργιλώδη με pH 3,7-7,0. Όμως ιδανικά θεωρούνται τα γόνιμα, ελαφρά όξινα (pH 5,5-6,8) σε περιοχές με καλά κατανεμημένες βροχοπτώσεις πάνω από 500 mm και ηλιόλουστες ή ημισκιασμένες θέσεις. Δεν έχει εχθρούς και αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες, όπως -30°C. Ανήκει στην οικογένεια Cornaceae (Hordin and Murrell 1998). Σύμφωνα με τον κ. Ντούλια, είναι ιδεώδες για βιολογική καλλιέργεια. Παρά το συνηθισμένο λάθος που κάνουν πολλοί, τα κράνα δεν είναι Cranberries.

Τα κράνα ποικιλίες Ντούλια ευδοκιμούν κυρίως σε υψόμετρο, αν και υπό προϋποθέσεις, μπορούν να αποδώσουν και σε χαμηλότερα μέρη. Έχουν μικρές διαφορές στα φύλλα και τα κλαδιά συγκριτικά με τις αυτοφυείς κρανιές. Ως φυτά δεν έχουν ανάγκη από φυτοφάρμακα. Έχουν την υψηλότερη αντιοξειδωτική ικανότητα απ’ όλα τα άλλα φρούτα που καλλιεργούνται στη Μακεδονία. Συγκεκριμένα, το ΕΘΙΑΓΕ γράφει πως τα Κράνα Ντούλια περιέχουν 2, 100.8 μmol//γρ. νωπού βάρους, ενώ Κυδώνι, Ακτινίδιο, Νεκταρίνι, Μήλο, Ρόδι, Σταφύλι λευκό και Ροδάκινο, περιέχουν 8 έως 15 μmol/γρ. νωπού βάρους. Αλλού αναφέρεται από το ως άνω Ινστιτούτο ότι περιέχει βιταμίνη C και είναι πλούσιο σε Καροτίνη, Πηκτίνη και Τανίνη. Σε άλλες εργαστηριακές αναλύσεις βρέθηκε υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe).

Οι κόκκινοι καρποί των κράνων είναι γνωστοί εδώ και αρκετά χρόνια για τη φαρμακευτική τους χρήση. Ήταν το φάρμακο… της γιαγιάς για διάφορες παθήσεις. Ακόμα και σήμερα στα ορεινά της χώρας χρησιμοποιούνται για καρδιακές παθήσεις, πόνους κοιλιάς, πόνους περιόδου, στομαχικές κι εντερικές διαταραχές, ως χωνευτικό, κατά της διάρροιας, στην περίοδο της εγκυμοσύνης, ως τονωτικό τις ώρες εργασίας και μετά από αθλητικές δραστηριότητες. Επιπλέον, γίνεται βάση για κρύα ροφήματα, όπως οι λεμονάδες και οι βυσσινάδες, γίνεται λικέρ, αλλά ταιριάζει και με παγωτά και φρουτοσαλάτες.

Η κρανιά αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Όμηρο στην Οδύσσεια, όπου η Κίρκη τάισε με καρπούς κρανιάς τον Οδυσσέα και το πλήρωμα του. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Δούρειος Ίππος φτιάχτηκε από ξύλο κρανιάς. Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, το ξύλο της κρανιάς ήταν τόσο σκληρό, όσο το κόκαλο και χρησιμοποιούταν για να φτιαχτούν ακόντια. Ο Ηρόδοτος γράφει πως τα τόξα των Λυκίων ήταν φτιαγμένα από ξύλο κρανιάς.

Η διαδρομή

Η διαδρομή του κ. Ντούλια ξεκίνησε το 1985 περίπου. Τότε άρχισε τις έρευνες. Έψαχνε για τα κράνα περίπου δέκα χρόνια, όταν πλέον αποφάσισε να το καλλιεργήσει σε ένα χωράφι άγονο, στα Πιέρια Όρη Ημαθίας. Τα φύτεψε, κατέληξε στις ποικιλίες και ξεκίνησε τους εμβολιασμούς των δέντρων. Η διαδικασία μόνο εύκολη δεν ήταν και ο ίδιος θυμάται πολύ έντονα πόσο δυσκολεύτηκε με τον πολλαπλασιασμό των δέντρων.

Τα ανακάλυψε όλα μόνος του, χωρίς βοήθεια. Κατάφερε και κατοχύρωσε δύο ποικιλίες του Ντούλια 1&2 από το Κοινοτικό Γραφείο Φυτικών Ποικιλιών (CPVO). Τα δέντρα εξετάστηκαν εκεί και έτσι πήρε την άδεια για τριάντα χρόνια. Δηλώνει πως δεν θα σταματήσει σε αυτές τις δύο ποικιλίες, αλλά θέλει να κατοχυρώσει κι άλλες. Το 2008 πήρε την άδεια δασικού φυτωρίου, ενώ αρχικά το είχε μόνο για τον εαυτό του και από τότε προμηθεύει αγρότες σε όλη την Ελλάδα, που ξεπερνούν τους εκατό. Πέρυσι, ο Νομός Σερρών ήταν ο πρώτος στην καλλιέργεια κράνων, ενώ φέτος τα σκήπτρα κρατά η Κοζάνη.

Η διαδικασία και οι αποδόσεις

Σε ένα στρέμμα μπαίνουν περί τα 60 με 80 δέντρα. Η απόδοσή τους δεν είναι πάντα εύκολο να υπολογιστεί, ορίζεται σε δύο τόνους ανά στρέμμα, αλλά μπορεί να φτάσει ακόμα και τρεις έως τέσσερις τόνους ανά στρέμμα. Ο κ. Ντούλιας συμβουλεύει τους αγρότες να μην το έχουν ως μοναδικό κριτήριο, γιατί τα παράπλευρα οφέλη είναι πολλά. Συγκεκριμένα, σημειώνει πως οι αγρότες, ειδικά των ορεινών και ημιορεινών περιοχών, θα έχουν ένα καλό εισόδημα -υπολογίζεται ότι 10 στρ. θα φέρουν το ίδιο εισόδημα με 100 στρ. συμβατικών καλλιεργειών- από μία καλλιέργεια η οποία δεν θα επιβαρύνει το περιβάλλον με φυτοφάρμακα και λιπάσματα, θα μπορούν να καλλιεργήσουν, τους εγκαταλελειμμένους αγρούς τους χαμηλής αξίας και να αξιοποιήσουν αυτούς που σπέρνουν αλλά δεν θερίζουν ή δεν μαζεύουν τους καρπούς τους.

Επί της διαδικασίας φαίνεται πως η κρανιά «είναι δέντρο που δεν μεγαλώνει εύκολα, αλλά δεν τελειώνει και ποτέ». Τα κράνα μαζεύονται είτε με το χέρι, είτε με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Ο κ. Ντούλιας από τα 2.000 δέντρα του μαζεύει τους καρπούς με το χέρι, δεν θέλει να μεγαλώσουν και πολύ τα δέντρα, γιατί τα θέλει για πολλαπλασιαστικό υλικό για να τροφοδοτήσει το φυτώριό του. Τα πρώτα πέντε με έξι χρόνια ο παραγωγός κράνων δεν χρειάζεται κάποιον εξοπλισμό. Στη συνέχεια θα χρειαστεί κρανόπανα για να πέφτουν πάνω τους τα κράνα, κατά τη διάρκεια της συλλογής.

Από εκεί και πέρα, μπορεί να αποφασίσει ο ίδιος ο παραγωγός εάν θα τα μαζέψει με το χέρι ή με μηχάνημα δόνησης. Εάν επιλέξει να τα μαζέψει με το χέρι, θα χρειαστεί σίγουρα εποχιακούς υπαλλήλους τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Ευτυχώς το κράνο πιάνεται εύκολα, είναι περίπου 8,5 γραμμάρια ο καρπός. Εάν επιλέξει το μηχάνημα που δονεί τα κλαδιά και πέφτουν οι καρποί θα έχει ένα επιπλέον κόστος, καθώς το μηχάνημα θεωρείται ακριβό, κοστίζει περί τα 20.000 με 22.000 ευρώ.

Οι παραγωγοί και τα προϊόντα

Οι παραγωγοί που πήραν κράνα από τον κ. Ντούλια είναι πάνω από εκατό και βρίσκονται κυρίως στη Μακεδονία, τη Θράκη και την Ήπειρο. Δεν τους αφήνει έτσι, όπως σημειώνει ο ίδιος, τους παρέχει τεχνογνωσία και υποστήριξη όποτε τη χρειαστούν. Από του χρόνου θα αρχίσει να παίρνει καρπούς από τους παραγωγούς.

Θα πουλάνε την παραγωγή τους στον κ. Ντούλια, για να τα μετουσιώνει σε εκχύλισμα κράνου, μαρμελάδες κ.ά. Διαμορφωμένη τιμή δεν υπάρχει, κλείνεται κατόπιν συμφωνίας και εξαρτάται από τη ζήτηση που υπάρχει για τα προϊόντα. Όσο για τις ποσότητες που θα έχει στα χέρια του φέτος από παραγωγούς, θα ξέρει περισσότερα το Μάιο, όταν συμπληρώνεται ο πέμπτος χρόνος του φυτού.

Από τους καρπούς που συγκεντρώνονται, φτιάχνεται σε συμφωνία με βιολογικό εργαστήριο στη Βέροια -υπό την επίβλεψη του κ. Ντούλια- μαρμελάδα από κράνο και εκχύλισμα κράνου με ζάχαρη. Η ετικέτα των προϊόντων γράφει Alorea, παραφράζοντας το γνωστό λόφο της περιοχής από την αρχαιότητα, Άλωρο. Και τα δύο προϊόντα γίνονται ανάλογα με τις παραγγελίες που υπάρχουν.

Επιπλέον, παράγεται μαρμελάδα κράνου με άλλη ετικέτα, περί τα 15 με 20 χιλιάδες βάζα. Για το τσάι από κράνο, περιμένουν κάποιες έρευνες για να το βγάλουν στην αγορά. Είναι ένα από τα δώδεκα προϊόντα που περιμένουν να βγάλουν σταδιακά στην αγορά, ενώ ακολουθεί το λικέρ από κράνο. Μέχρι τώρα, η μαρμελάδα και το εκχύλισμα κράνου, μέσω των διακινητών καταλήγουν στα ράφια καταστημάτων βιολογικών προϊόντων. Σύντομα όμως θα πωλούνται μέσω διαδικτύου.

Στόχοι για το μέλλον

Στο εγγύς μέλλον θα έρθει και η συμφωνία για εξαγωγές στην Ευρώπη. Έχει ολοκληρωθεί το δοκιμαστικό στάδιο με αποστολή μικρών ποσοτήτων σε μεγάλη αγορά του εξωτερικού και πλέον απομένει η τελική συμφωνία. Άμεσα θα δημοσιευθούν και νέες έρευνες για το κράνο από τη Φαρμακευτική Σχολή Θεσσαλονίκης, με την οποία υπάρχει συνεργασία και έτσι θα προχωρήσει περαιτέρω η ανάπτυξη νέων προϊόντων.

Σε μια πενταετία από τώρα ο κ. Ντούλιας φιλοδοξεί η παραγωγή του να φτάσει τους 30 τόνους, να έχει στηθεί ένα εργαστήριο πιο κοντά στην Ημαθία, και στη συνέχεια ένα εργοστάσιο μεταποίησης των κράνων που θα παράγονται. Αυτή τη στιγμή έχουν γίνει νύξεις με φαρμακοβιομηχανία, ενώ ο απώτερος στόχος είναι η αγορά συμπληρωμάτων διατροφής, μια τεράστια αγορά παγκοσμίως που δεν σταματά να αναπτύσσεται και να ψάχνει νέο αντικείμενο.

Η επένδυση στα βιολογικά κράνα ήταν και είναι μεγάλη, με ίδια κεφάλαια. Ο κ. Ντούλιας πιστεύει ότι σύντομα θα πάρει τα λεφτά του πίσω και με το παραπάνω. Τα μέχρι τώρα δείγματα, έχει βάσιμους λόγους να το πιστεύει.