Η Ε.Ε. άνοιξε τον δρόμο για τα μεταλλαγμένα

Τελικά, φαίνεται πως οι πολυεθνικές κατάφεραν να επιβάλουν την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων προϊόντων, με τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να παίρνουν τη σχετική απόφαση. Θεωρείται, έτσι, βέβαιο πως μια τέτοια εξέλιξη θα ανοίξει τον δρόμο για τα μεταλλαγμένα…

Ανοίγει, πλέον, ο δρόμος για την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων προϊόντων και στην Ευρώπη. Όλα συγκλίνουν στο ότι οδηγούμαστε σε λύση «αλά καρτ», να αποφασίζει, δηλαδή, κάθε κράτος εάν θα επιτρέπει την καλλιέργεια μεταλλαγμένων ή όχι. Τα επόμενες μέρες αναμένεται να οριστικοποιηθεί η απόφαση, με τις πολυεθνικές να πιέζουν για να επιτραπούν οι καλλιέργειες. Ωστόσο, κάθε χώρα που διαφωνεί, θα μπορεί να απαγορεύει την καλλιέργεια στα δικά της εδάφη.

Βάσει της συμβιβαστικής πρότασης που προώθησε η Ελλάδα, ως προεδρεύουσα της Ε.Ε., τα κράτη που διαφωνούν με την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων ειδών στο έδαφός τους θα πρέπει να προσφεύγουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία με τη σειρά της θα ζητεί από τις εταιρείες να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήματα για νέες καλλιέργειες.

Το νέο πλαίσιο επιτρέπει σε κάθε χώρα να απαγορεύσει την καλλιέργεια ενός γενετικά τροποποιημένου είδους σε όλη την επικράτειά της ή σε κάποια περιοχή, για λόγους που δεν σχετίζονται με την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος, όπως, για παράδειγμα, για λόγους δημόσιας τάξης ή καθορισμού χρήσεων γης. Το σημαντικό είναι, ωστόσο, πως οι χώρες δεν θα μπορούν να απαγορεύουν τη διέλευση από το έδαφός τους των εγκεκριμένων, Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ).

Τα τελευταία χρόνια, τέσσερα γενετικά τροποποιημένα είδη έλαβαν άδεια καλλιέργειας στην Ευρώπη, ωστόσο μόνο ένα από αυτά εξακολουθεί να καλλιεργείται και σήμερα: το καλαμπόκι MON810 της αμερικανικής εταιρείας Monsanto. Η καλλιέργεια των υπόλοιπων, δύο ειδών καλαμποκιού (ΒΤ176 και Τ25) και της πατάτας Amflora, εγκαταλείφθηκε. Εν αναμονή της έγκρισής τους βρίσκονται άλλα επτά αιτήματα που αφορούν διάφορα είδη, μεταξύ των οποίων και το καλαμπόκι TC1507 της Pioneer, θυγατρικής του αμερικανικού ομίλου DuPont.

Tα μεταλλαγμένα –ή αλλιώς Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί– είναι οι οργανισμοί εκείνοι, οι οποίοι δημιουργήθηκαν τεχνητά από τους επιστήμονες με την αφαίρεση ή την προσθήκη γονιδίων που προέρχονται από οργανισμούς που μπορεί να ανήκουν ακόμα και σε εντελώς διαφορετικά είδη.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι επιστήμονες μπορούν να πάρουν γονίδια από τα ζώα και να τα μεταφέρουν στα φυτά ή ακόμη γονίδια από μικρόβια και να τα προσθέσουν στο καλαμπόκι. Έτσι, ο νέος οργανισμός που θα προέλθει με αυτόν τον τρόπο θα είναι ένας τροποποιημένος οργανισμός, που δε θα γινόταν ποτέ με φυσικό τρόπο.

Διαφωνίες και αντιδράσεις

Οι πολέμιοι, οι οποίοι είναι και η συντριπτική πλειοψηφία, υποστηρίζουν ότι η προώθηση των καλλιεργειών μεταλλαγμένων θα προκαλέσει προβλήματα στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Οι υποστηρικτές, αντίθετα, ότι θα αυξηθούν οι αποδόσεις και για να… χρυσώσουν το χάπι προβάλλουν το ζήτημα της καταπολέμησης της πείνας.

Πίσω, όμως, από την «φιλανθρωπία» των εταιρειών κρύβονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα και μια τάση η οποία εκδηλώθηκε δυναμικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες: να κυριαρχήσουν στην παγκόσμια αγορά των σπόρων, δημιουργώντας συνθήκες εξάρτησης για κυβερνήσεις και καταναλωτές.

Αμερική, Κίνα και Ρωσία είναι οι χώρες, οι οποίες έχουν ανοίξει για τα καλά τις πόρτες για τη χρήση μεταλλαγμένων, με αρκετές από τις χώρες της Ευρώπης –κυρίως στο νότο– να αντιστέκονται.

Επιπτώσεις

Αν και τα στοιχεία των εργαστηριακών ερευνών των υποστηρικτών και πολέμιων, ακόμη δεν έχουν αποτυπωθεί με απόλυτη σαφήνεια, ως προς τις επιπτώσεις πολλά φαίνεται να είναι τα αρνητικά. Επιστήμονες που ερεύνησαν την κατανάλωση μεταλλαγμένων έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι ανοικτό το ενδεχόμενο πρόκλησης αλλεργιών μέσω της κατανάλωσης μεταλλαγμένων, αύξηση της αντίστασης των μικροβίων στα αντιβιοτικά και μείωση της αποτελεσματικότητας αυτών των φαρμάκων. Ακόμη, μπορεί να φτάσουμε και στην παραγωγή νέων τοξινών, από μεταλλαγμένα φυτά που βγάζουν τοξικές ουσίες ενάντια σε ζιζάνια και έντομα και οι οποίες μπορεί να είναι τοξικές και για τον άνθρωπο.

Οι ίδιοι οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα μεταλλαγμένα απειλούν και το περιβάλλον, αφού μέσω της γύρης μπορούν να μεταφερθούν γονίδια και σε άλλα φυτά που δεν είναι μεταλλαγμένα, αλλά ακόμη και σε άγρια είδη και έτσι να έχουμε μια γενετική μόλυνση, όπως π.χ. η γύρη από το μεταλλαγμένο καλαμπόκι είναι καταστρεπτική για ένα είδος πεταλούδας.

Επίσης, εκτιμούν ότι μπορεί να αυξηθεί η ανθεκτικότητα ορισμένων ζιζανίων. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα ορισμένα είδη να αυξηθούν υπερβολικά και άλλα να εξαφανιστούν εντελώς. Το ίδιο ισχύει, φυσικά, και για τα ζώα που τρώνε τα φυτά, ενώ υπάρχει πιθανότητα εξαφάνισης των φυτών που δεν είναι μεταλλαγμένα, γιατί δεν θα μπορούν να τα ανταγωνιστούν.

Τί λέει η Greenpeace

Από την πλευρά της η Greenpeace, η οργάνωση που έχει αντιταχθεί στην ιδέα των μεταλλαγμένων, μιλά για αλλοίωση της βιοποικιλότητας, αύξηση αντοχής ζιζανίων και εντόμων σε ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνα αντίστοιχα κ.ά.

Όπως επισημαίνει ακόμα η οργάνωση, οι κίνδυνοι για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων (μέσω των ζωοτροφών) είναι σε πολλούς άγνωστοι. Οι πλέον πιθανοί κίνδυνοι είναι η εμφάνιση νέων αλλεργιών, αύξηση ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά και τοξική δράση.

Τη θέση της οργάνωσης έρχεται να ενισχύσει μια παλιότερη έρευνα μιας Ρωσίδας, της Ιρίνας Ερμάκοβα, επιστημονικού στελέχους του Ινστιτούτου της Νευροφυσιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, η οποία πειραματίστηκε με την κατανάλωση μεταλλαγμένης σόγιας σε ποντίκια.

Η Ερμάκοβα προσέθεσε μεταλλαγμένη σόγια Roundup, της εταιρείας Monsanto, στη διατροφή θηλυκών ποντικών. Σε άλλη ομάδα ποντικών η διατροφή ήταν με σόγια μη τροποποιημένη, ενώ σε μία τρίτη ομάδα η διατροφή δεν περιείχε καθόλου σόγια. Το πείραμα άρχισε δύο εβδομάδες πριν τα ποντίκια εγκυμονήσουν. Όταν πια άρχισαν να γεννούν, οι ερευνητές κατέγραψαν ότι: στα ποντίκια που είχαν ταϊστεί με μεταλλαγμένη σόγια, τα νεογνά τους είχαν πολύ μικρό μέγεθος. Τρεις εβδομάδες αργότερα, τα περισσότερα (ποσοστό 55,6%) πέθαναν. Στα ποντίκια της δεύτερης ομάδας, το ποσοστό θνησιμότητας έφτασε μόλις το 9%, στης δε τρίτης ομάδας το 6%. Τα στοιχεία αυτά είναι με ενδεικτικά, αλλά τα πειράματα, όπως λένε και οι ειδικοί, πρέπει να συνεχιστούν.

«Δώρο» από τις ΗΠΑ

Η γενετικά τροποποιημένη σόγια Roundaup Ready καλλιεργείται σήμερα στην Αμερική και προορίζεται για ζωοτροφές. Η Αμερική δεν συμμερίζεται τους φόβους της Ερμάκοβα και προσπαθεί να προωθήσει μεταλλαγμένους σπόρους και στα Βαλκάνια (Σερβία-Αλβανία), τους οποίους έδωσε δωρεάν. Ρόλο λέγεται ότι είχαν αναλάβει και οι γεωργικοί ακόλουθοι των πρεσβειών. Γεωργικό ακόλουθο είχε και η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, έναν Έλληνα γεωπόνο, που είχε αναλάβει να προωθήσει την σόγια. Τώρα το γραφείο δεν λειτουργεί…

Παρά τις προθέσεις των ΗΠΑ, οι χώρες της Ευρώπης ήταν και είναι κατά της χρήσης μεταλλαγμένων, με εξαίρεση την Ελβετία, τη χώρα της Syngenta (λιπάσματα, φυτοφάρμακα κ.λπ.), η οποία πρωτοστατεί στην έρευνα και την παραγωγή σπόρων.

Επισήμως δεν υπάρχουν στοιχεία, ωστόσο έχουν εκφραστεί φόβοι ότι τα τελευταία χρόνια έχει εισαχθεί μεταλλαγμένος βαμβακόσπορος από την Αμερική στην Ισπανία αλλά και την Ελλάδα. Πάντως, δεν έχει αποδειχτεί –προς το παρόν– κάτι τέτοιο. Αν έγινε κάτι τέτοιο, έγινε εν αγνοία των γεωργών, όπως συνέβη παλιότερα και στην Αγγλία, τη Σουηδία και τη Γαλλία, όπου καλλιεργήθηκε τροποποιημένη ελαιοκράμβη. Παρά τα μεμονωμένα κρούσματα, η Ευρώπη παραμένει «καθαρή», τη στιγμή που εταιρείες, όπως η Monsanto, διαθέτουν τεράστια ποσά, ώστε να πείσουν τους καταναλωτές να εμπιστευθούν τα μεταλλαγμένα.

Τα μεταλλαγμένα είδη

Επιστημονικά, σ’ αυτή την πρώτη φάση των ερευνών, πέντε είναι τα είδη που υπόκεινται σε γενετικές μεταλλάξεις: το καλαμπόκι, η σόγια, η ελαιοκράμβη (φυτό που χρησιμοποιείται στην παραγωγή ραφινελαίων), το βαμβάκι και η πατάτα.

Ο κίνδυνος σε ό,τι αφορά το καλαμπόκι και τη σόγια μπορεί να μην είναι άμεσος για τον άνθρωπο, ωστόσο το 80% της καλλιέργειας μεταλλαγμένης σόγιας και καλαμποκιού καταλήγουν στα εκτροφεία και στα ιχθυοτροφεία για να θρέψουν τα ζώα, των οποίων αργότερα θα καταναλώσουμε το γάλα, τα αβγά, το κρέας και τα παράγωγά τους ζωικής προέλευσης.

Μεγάλα συμφέροντα

Τα συμφέροντα είναι τεράστια, αν αναλογιστεί κανείς ότι η παγκόσμια αγορά σπόρων ξεπερνά σήμερα τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Εκτός της Monsanto, σημαντικά μερίδια στην αγορά διεκδικούν και οι εταιρείες DuPont, Novartis, Dow Elanco, AgrEvo και Zeneca. Οι εταιρείες αυτές έχουν ρίξει τα… δίχτυα τους στις χώρες που έχουν αποδεχτεί τα μεταλλαγμένα, όπως Αμερική, Καναδάς, Αυστραλία, Χιλή, Αργεντινή, Ουρουγουάη, Ιαπωνία, Ελβετία, Νέα Ζηλανδία και Ρωσία, με το δίκτυο να επεκτείνεται συνεχώς.

Στην Ευρώπη πολλές χώρες, όπως η Βρετανία, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ισπανία, και η Γαλλία, δεν προβάλουν τις αντιρρήσεις που αναμένουν οι καταναλωτές. Αντίθετα, δυναμικά αντιδρούν η χώρα μας, η Δανία, αλλά και η Αυστρία. Στην «υπόθεση μεταλλαγμένα» έχει μπει δυναμικά και η Κίνα, η οποία σχεδιάζει να καλλιεργήσει το 50% των εδαφών της με τροποποιημένο ρύζι, ντομάτες, πιπεριές και πατάτες.

Την ώρα που ο θόρυβος δεν λέει να κοπάσει στην Ευρώπη, στη Βρετανία σχεδιάστηκε –και ήδη είχαμε την πρώτη σοδειά– γενετικά τροποποιημένη ντομάτα χρώματος μοβ, η οποία αποτελεί τον προπομπό για τη δημιουργία των πρώτων μεταλλαγμένων τροφίμων νέας γενιάς. Η μοβ ντομάτα αναπτύχθηκε στο ερευνητικό κέντρο John Innes, ενώ καλλιεργείται δοκιμαστικά στον Καναδά. Το χρώμα της οφείλεται σε ανθοκυανίνες, φυτικές χρωστικές ουσίες που δίνουν κόκκινο-μοβ χρώμα σε φρούτα, λαχανικά και λουλούδια. Ήδη, η πρώτη σοδειά έδωσε 1.200 κιλά τοματοχυμό, που θα χρησιμοποιηθεί για έρευνες.