Ελπίδα το νέο ΕΣΠΑ-26 δισ. για την ανάπτυξη, 5 δισ. για την ύπαιθρο

Στα 26 δισ. αναμένεται να φτάσει το νέο ΕΣΠΑ την περίοδο 2014-2020. Από αυτά, περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για τη στήριξη του αγροδιατροφικού τομέα και της αλιείας.

Το νέο πολιτικό σκηνικό, το οποίο έχει στηθεί μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές και τις ευρωεκλογές, συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη μέσω ΕΣΠΑ! Όπως ανακοινώθηκε επισήμως, το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020 είναι ύψους 26 δισ. ευρώ.

Το θετικό είναι ότι τα περισσότερα κονδύλια θα διατεθούν για την αντιμετώπιση της ανεργίας, ενώ περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ θα απορροφηθούν στον πρωτογενή τομέα.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί τις προϋποθέσεις για άμεση έγκριση των επιμέρους Επιχειρησιακών Προγραμμάτων –βρίσκονται υπό συζήτηση με τις Βρυξέλλες και πρόκειται να υποβληθούν επίσημα έως τα μέσα του καλοκαιριού–, έτσι ώστε να ξεκινήσουν οι προκηρύξεις των νέων δράσεων το ταχύτερο δυνατό.

Το ελληνικό ΕΣΠΑ είναι το 3o μεταξύ των 28 που εγκρίνεται από την Κομισιόν (μετά της Δανίας και της Γερμανίας). Σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργού Ανάπτυξης κ. Κωστή Χατζηδάκη, αυτό οφείλεται «στην έγκαιρη προετοιμασία, η οποία ξεκίνησε ενάμιση χρόνο πριν και στην καλή συνεργασία και διαβούλευση που υπήρξε με τις 13 Περιφέρειες, τα υπουργεία και τις υπηρεσίες της ΕΕ». Σε δηλώσεις του για το νέο ΕΣΠΑ επισήμανε, μεταξύ άλλων, πως «θα δοθεί έμφαση στη στήριξη των σχεδίων, υφιστάμενων και νέων επιχειρήσεων, με προτεραιότητα την καινοτομία και την εξωστρέφεια».

Σ’ αυτό το νέο ΕΣΠΑ προτεραιότητα έχουν οι δράσεις και οι επενδύσεις για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων, ώστε να ενισχυθούν οι ομάδες πληθυσμού, που στην παρούσα φάση αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα. Με βάση, λοιπόν, τον προγραμματισμό του ΥΠΠΑΝ μέσα στο 2014 θα προκηρυχθούν δράσεις για:

- Απασχόληση – εκπαίδευση – κατάρτιση νέων

- Ενίσχυση ευπαθών κοινωνικών ομάδων (μακροχρόνια άνεργοι, ΑΜΕΑ κ.ά.)

- Αντιμετώπιση της φτώχειας

- Υποστήριξη ανέργων για δημιουργία επιχειρήσεων

- Επιταγές (vouchers) για πρόσληψη νέων ανέργων

- Απασχόληση ανέργων σε δράσεις κοινωφελούς εργασίας

- Ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών (συνέχιση του προγράμματος Εξοικονομώ κατ’ Οίκον).

Το νέο ΕΣΠΑ

Η κοινοτική συνδρομή ΕΣΠΑ είναι 19,7 δισ. ευρώ (Δημόσια Δαπάνη 24,6 δισ. ευρώ) με δυνατότητα επαύξησης κατά 2 δισ. ευρώ με την εφαρμογή της ρήτρας αναθεώρησης το 2016. Σε αυτό το ποσό προστίθενται οι εξής πόροι:

- Από το Ταμείο Συνοχής Μεταφορές στο CEF (Ταμείο Υποδομών ΕΕ), περίπου 580 εκατ. ευρώ (Δ.Δ. 682 εκατ. ευρώ), τα οποία διαχειρίζονται κεντρικά από την ΕΕ, αλλά αποκλειστικά για έργα που θα προτείνει η χώρα

- Για τα προγράμματα ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας, 231,7 εκατ. ευρώ (Δ.Δ. 289,6 εκατ. ευρώ)

- Από το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τους απόρους (FEAD) που διαχειρίζεται η χώρα, περίπου 281 εκατ. ευρώ (Δ.Δ. 351 εκατ. ευρώ)

Συνολικό ποσό κοινοτικής συνδρομής: περίπου 20,8 δισ. ευρώ

Εκτιμώμενη συνολική δημόσια δαπάνη: περίπου 26 δισ. ευρώ.

Τα προγράμματα του ΕΣΠΑ (2014-2020)

Τα βασικά χαρακτηριστικά των προγραμμάτων και οι δράσεις που θα ενισχυθούν έχουν ως εξής:

1. «Επιχειρηματικότητα – Ανταγωνιστικότητα – Καινοτομία»

Προϋπολογισμός: 3,64 δισ. ευρώ (Δ.Δ. 4,55 δισ. ευρώ)

Το μεγαλύτερο πρόγραμμα του νέου ΕΣΠΑ (απορροφά το 25% των πόρων)

Περιλαμβάνει τους εξής 9 τομείς προτεραιότητας: τουρισμός, αγροδιατροφικός τομέας, logistics, περιβαλλοντική βιομηχανία, φάρμακα-υγεία, παραγωγή και εξοικονόμηση ενέργειας, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, δημιουργικές βιομηχανίες και πολιτισμός.

Οι ενισχύσεις αφορούν:

- εξαγωγικές επιχειρήσεις,

- πιστοποίηση (branding) αγροδιατροφικών προϊόντων,

- νέες επιχειρήσεις από νέους, γυναίκες,

- τουριστική προβολή,

- εξοικονόμηση ενέργειας,

- ανακύκλωση / αξιοποίηση αποβλήτων

- καινοτομία

2. «Μεταρρύθμιση του Δημοσίου»

Προϋπολογισμός: 0,4 δισ. ευρώ (Δ.Δ. 0,5 δισ. ευρώ)

Οι ενισχύσεις αφορούν:

- Παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών στους πολίτες, εκσυγχρονισμό της δικαιοσύνης, αξιολόγηση ανθρώπινου δυναμικού, αναβάθμιση ΟΤΑ Α’ και Β’ Βαθμού κ.ά.

- Αναδιοργάνωση δομών και λειτουργίας

- Δράσεις διαχείρισης της μετανάστευσης

- Αναδιοργάνωση των υπηρεσιών Υγείας

3. «Περιβάλλον-Μεταφορές»

Προϋπολογισμός: 3,5 δισ. ευρώ (Δ.Δ. 4,2 δισ. ευρώ)

Οι ενισχύσεις αφορούν:

- Ολοκλήρωση διευρωπαϊκού οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, μετρό Αθήνας και Θεσσαλονίκης, έργα αεροδρομίων, λιμενικά έργα

- Διαχείριση αποβλήτων

- Νέες υποδομές

- Ολοκλήρωση έργων του προηγούμενου ΕΣΠΑ.

4. «Εκπαίδευση-Κατάρτιση-Απασχόληση»

Προϋπολογισμός: 1,9 δισ. ευρώ (Δ.Δ. 2,3 δισ. ευρώ) συν 0,17 δισ. ευρώ (Δ.Δ. 0,214 δισ. ευρώ) για απασχόληση νέων. Αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Ταμείου στο ΕΣΠΑ από 25% σε 31%.

Οι ενισχύσεις αφορούν:

- Κατάρτιση-βελτίωση δεξιοτήτων

- Κουπόνια ανέργων

- Βρεφονηπιακοί σταθμοί

- Εκσυγχρονισμός ΟΑΕΔ

- Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης για νέους, γυναίκες, μακροχρόνια άνεργους

- Καινοτόμα προγράμματα για την ποιοτική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος

- Σύνδεση της Εκπαίδευσης και της Κατάρτισης με την αγορά εργασίας

- Μείωση πρόωρης εγκατάλειψης σχολείου

- Απασχόληση νέων.

5. «Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης»

Προϋπολογισμός: 4,2 δισ. ευρώ (Δ.Δ. περίπου 5,2 δισ. ευρώ), εκ των οποίων 1,2 δισ. ευρώ (Δ.Δ. περίπου 1,5 δισ. ευρώ) μέσω Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων.

Οι ενισχύσεις αφορούν:

- Επενδύσεις για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και παραγωγικότητας του αγροδιατροφικού συστήματος και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων

- Στήριξη των παραγωγών προϊόντων με συγκριτικό πλεονέκτημα και εξαγωγικό χαρακτήρα

- Στήριξη επιχειρήσεων μεταποίησης και εμπορία αγροτικών προϊόντων

- Στήριξη των νέων γεωργών για τη δημιουργία βιώσιμων γεωργικών εκμεταλλεύσεων

- Διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο

- Υποστήριξη πιλοτικών προγραμμάτων για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, προϊόντων και τεχνολογιών στον τομέα της γεωργίας και των τροφίμων.

6. «Πρόγραμμα Αλιείας και Θάλασσας» (όταν οριστικοποιηθούν οι πόροι)

Προϋπολογισμός: (εκτιμώμενο ποσό) 250 εκατ. ευρώ (Δ.Δ. 333 εκατ. ευρώ).

Οι ενισχύσεις αφορούν:

- Επενδύσεις για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στο σύνολο των κλάδων του τομέα (αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, εμπόριο και μεταποίηση)

- Ενίσχυση των υδατοκαλλιεργειών για την παραγωγή ειδών με εμπορική αξία

- Προώθηση της καινοτομίας σε όλη την αλυσίδα αξίας του τομέα της αλιείας

- Βελτίωση της οργάνωσης των αγορών προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

7. Δεκατρία Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα

Προϋπολογισμός: 5,2 δισ. ευρώ (Δ.Δ. 6,75 δισ. ευρώ). Αύξηση του ποσοστού των ΠΕΠ στο συνολικό πρόγραμμα από 22% στο 35%. Ξεχωριστό πρόγραμμα για κάθε Περιφέρεια – Μόνο για Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο.

Όλες οι Περιφέρειες θα διαχειριστούν περισσότερους πόρους σε σχέση με το σημερινό πρόγραμμα. Έμφαση σε αναπτυξιακά έργα, αλλά και επιχειρηματικότητα, κοινωνικές δράσεις. Πολυτομεακά και πολυταμειακά προγράμματα.

Οι στρατηγικές επιλογές για την επιβίωση της οικονομίας

Όπως αναφέρεται στο σχέδιο για το νέο ΕΣΠΑ, η εστίαση της προσπάθειας σε προτεραιότητες είναι προϋπόθεση επιβίωσης της ελληνικής οικονομίας. Ο προσδιορισμός των προτεραιοτήτων που οδηγούν στην ανάσχεση των επιπτώσεων της κρίσης και αναδεικνύουν ένα νέο παραγωγικό δυναμισμό, βάσει σύγχρονων ανταγωνιστικών υπηρεσιών, είναι σύνθετη διαδικασία, που απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα. Απαιτείται η εστίαση των αναπτυξιακών πολιτικών της χώρας στους πυρήνες οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους μπορεί να δομηθούν και να διατηρηθούν, σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, με όρους έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, ποιότητας, συνεργιών, εξωστρέφειας. Ένα από τα σημαντικότερα ζητούμενα για την επόμενη προγραμματική περίοδο είναι η ανάδειξη και θωράκιση των δυναμικών εστιών επιχειρηματικότητας που διαθέτει η χώρα.

Η παρέμβαση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων πρόκειται, με κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία, να καλύψει κενά που αφήνουν οι δεσμεύσεις για τη μείωση χρέους και ελλειμμάτων, όπως η δημιουργία καινοτόμων επιχειρήσεων, η βιομηχανική πολιτική (π.χ. ενίσχυση συστάδων επιχειρηματικότητας), η προώθηση των εξαγωγών και η χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα δημιουργηθούν, οι θεματικοί στόχοι στους οποίους θα αφορούν, οι προτεραιότητες, τα Ταμεία που θα τα χρηματοδοτήσουν, ο προϋπολογισμός τους, το κατά πόσον θα χρησιμοποιηθούν σε εθνικό επίπεδο με συνεισφορά περιφερειακών ή και τομεακών προγραμμάτων κ.λπ., θα προσδιοριστούν σε επόμενο στάδιο και στη βάση ειδικών σχετικών αξιολογήσεων που θα εκπονηθούν προς τούτο. Η ανάλυση αυτή θα αφορά και τον καθορισμό των κατάλληλων επιλογών σε ό,τι αφορά σε απευθείας ενισχύσεις (grants) και χρηματοδοτικών εργαλείων.

Έμφαση στις υποδομές

Κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020 θα δοθεί περισσότερη έμφαση στην οργάνωση βιομηχανικών, επιχειρηματικών και ερευνητικών υποδομών, στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων, στη μεγέθυνση και επέκταση κυρίως των καινοτομικών επιχειρήσεων, στην ποιοτική και συνδεδεμένη και με τις ανάγκες της αγοράς έρευνα και εκπαίδευση, στη στοχευμένη κατάρτιση και επανακατάρτιση εργαζομένων και εργοδοτών που θα βελτιώνει την κινητικότητα και την προσαρμοστικότητα του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες συνθήκες.

Ταυτόχρονα θα ενεργοποιηθούν τα απαραίτητα μέτρα και προγράμματα, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της στρατηγικής «ΕΥΡΩΠΗ 2020», όπως έχουν καθοριστεί για τη χώρα. Οι παρεμβάσεις του ΕΣΠΑ 2014-2020 θα πρέπει να θεωρούνται –και είναι– συμπληρωματικές των γενικότερων παρεμβάσεων που αποβλέπουν σε αύξηση του επιπέδου των ετήσιων επενδύσεων εντός των επόμενων δέκα ετών.

Οι κλάδοι στους οποίους θα δοθεί προτεραιότητα και αναμένεται να έχουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην οικονομική μεγέθυνση είναι ο τουρισμός, η ενέργεια και το αγρο-διατροφικό σύστημα. Άλλοι τομείς με ανοδική πορεία, όπως οι υδατοκαλλιέργειες, οι εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας, η δημιουργική αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και η σύγχρονη ελληνική δημιουργία, η φαρμακευτική βιομηχανία, η πληροφορική και οι επικοινωνίες, η διαχείριση των απορριμμάτων, το εμπόριο και οι υπηρεσίες εμπορευματικών μεταφορών επιδιώκεται, επίσης, να συμμετέχουν διακριτά στη μεγέθυνση. Ένας τομέας με οριζόντια, αλλά και «αυτογενή» συνεισφορά είναι η έρευνα και η τεχνολογική ανάπτυξη, που μπορεί να τροφοδοτεί με νέες γνώσεις και δεξιότητες όλους τους προηγούμενους τομείς, συνεισφέροντας δραστικά στην ανάπτυξη με τη διάσταση της καινοτομίας, ώστε να αυξάνουν συνεχώς την παγκόσμια ανταγωνιστικότητά τους, αλλά και να παράγουν νέες απ’ ευθείας εκμεταλλεύσιμες γνώσεις με παγκόσμια εμπορική αξία (π.χ. νέα υλικά με πολλαπλές εφαρμογές σε διάφορους παραδοσιακούς ή νέους παραγωγικούς κλάδους). Ομοίως, η εκπαίδευση και η διαρκής κατάρτιση αποτελούν εργαλεία μεταφοράς και διάχυσης γνώσεων και δεξιοτήτων, προσαρμογής στις απαιτήσεις του παγκόσμιου ανταγωνισμού και διαρκούς αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού.

Ενέργεια και τεχνολογία

Στον τομέα της ενέργειας, η υλοποίηση δράσεων ενεργειακής αποδοτικότητας μεγάλης εμβέλειας θα συμβάλει στη μείωση του κόστους και στην ανάπτυξη κλάδων που σχετίζονται με τα υλικά και τις κατασκευές. Οι δράσεις αυτές, βασισμένες στην εμπειρία που έχει αποκτηθεί από το πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον», θα αξιοποιούν σε συνέργεια με δράσεις αξιοποίησης των ΑΠΕ και ανάπτυξης της οικο-καινοτομίας.

Τέλος, μια αποτελεσματική και αποδοτική δημόσια διοίκηση, βασισμένη στις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, θα στηρίξει σε σημαντικό βαθμό τη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας προς το νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα θα προβεί σε συντονισμένη χρήση των πόρων σε τομείς στους οποίους η συμπληρωματικότητα των κεφαλαίων έχει καθοριστική σημασία για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των επενδύσεων: υγεία, παιδεία, επιχειρηματικότητα, αστική ανάπτυξη, αειφορική ανάπτυξη του αγρο-διατροφικού συστήματος και μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης. Με την ίδια προσέγγιση η Ελλάδα θα αξιοποιήσει τις δυνατότητες συνεργειών με άλλα μέσα της ΕΕ, όπως η διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη», η πρωτοβουλία «Ορίζοντας 2020», το πρόγραμμα «COSME» για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις ΜΜΕ, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), τα προγράμματα LIFE, «Erasmus για όλους» και το πρόγραμμα κοινωνικής αλλαγής και καινοτομίας.

Όσον αφορά τους στόχους για την κλιματική αλλαγή, το ποσό που θα διατεθεί από το ΕΣΠΑ 2014-2020 ανέρχεται σε περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ. Το ποσό αυτό αποτελεί μια κατ’ αρχήν εκτίμηση. Το τελικό ποσό θα προκύψει μετά την εξειδίκευση των ΕΠ και με βάση τη μεθοδολογία της Ευρωπαϊκή Επιτροπής.