Στη Δικαιοσύνη το σκάνδαλο με τους εκβιασμούς των αγελαδοτρόφων

Του ΝΙΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ

(filippidis@paragogi.net)

Εννιά χρόνια μετά την περίφημη «συνάντηση» της Λάρισας και 6 χρόνια από την επιβολή των προστίμων-«μαμούθ» των 48,7 εκατ. ευρώ που επέβαλε η Επιτροπή Ανταγωνισμού σε έξι γαλακτοβιομηχανίες, για τη σύσταση καρτέλ στην αγορά, στο θέμα παρενέβη και η Δικαιοσύνη!

Ο Ειδικός Ανακριτής Διαφθοράς Σπύρος Γεωργουλέας κάλεσε σε απολογία διευθύνοντες συμβούλους και εκτελεστικά στελέχη των γαλακτοβιομηχανιών ΜΕΒΓΑΛ, ΦΑΓΕ, ΔΕΛΤΑ, ΟΛΥΜΠΟΣ, ΝΕΣΤΛΕ και ΑΓΝΟ-ΚΟΛΙΟΣ για το αδίκημα της εκβίασης σε βαθμό κακουργήματος. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι εν λόγω γαλακτοβιομηχανίες φέρονται να ασκούσαν την επίμαχη περίοδο πιέσεις σε παραγωγούς γάλακτος, ώστε να πωλούν σε χαμηλές τιμές και ότι τους απειλούσαν πως αν δεν συμμορφώνονταν στις απαιτήσεις τους δεν θα μπορούσαν να πουλήσουν το γάλα τους γιατί θα αποκλείονταν απ’ όλες τις γαλακτοβιομηχανίες. Από την πλευρά τους οι κατηγορούμενοι, αρνούνται την κατηγορία που τους αποδίδεται, ενώ οι εταιρείες υποστηρίζουν ότι οι ενέργειές τους ήταν στο πλαίσιο του ελεύθερου ανταγωνισμού και επομένως είχαν ελεύθερη πολιτική στις προμήθειες πρώτων υλών.

Για «μαφιόζικες πρακτικές, που λυμαίνονται τον χώρο του γάλακτος εδώ και χρόνια» κάνει λόγο ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και υπεύθυνος θεμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης, Βαγγέλης Αποστόλου. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι τα πρόστιμα που επεβλήθησαν τότε δεν συνέτισαν τον χώρο, «οι πράξεις εκβιασμού που αποδίδονται στους κατηγορούμενους με τη συγκεκριμένη δίωξη όχι μόνο υπονομεύουν τις συνθήκες του ελεύθερου ανταγωνισμού, αλλά και οδηγούν σε πλήρη εκμετάλλευση έναν κλάδο που αγωνίζεται να επιβιώσει» καταλήγει.

Η υπόθεση

Ήταν Οκτώβριος του 2005 όταν κατά την έναρξη της γαλακτοκομικής περιόδου οι αγελαδοτρόφοι έμαθαν την αιφνίδια απόφαση των γαλακτοβιομηχανιών για μείωση των τιμών. Η αναστάτωση που επικράτησε μεταξύ των κτηνοτρόφων ήταν εύλογη, κυρίως στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας.

Λίγες εβδομάδες μετά, στις 16 Ιανουαρίου 2006, ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Κοζάνης και Περιχώρων «Ο Βουρινός» αποστέλλει μία εναγώνια επιστολή προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης κ. Ευάγγελο Μπασιάκο, τον υφυπουργό κ. Αλέξανδρο Κοντό, τον υφυπουργό Ανάπτυξης κ. Ιωάννη Παπαθανασίου και τον τότε υπουργό Μακεδονίας - Θράκης κ. Νικόλαο Τσιαρτσώνη. Στην επιστολή μεταξύ των άλλων οι κτηνοτρόφοι έλεγαν: «Θέλουμε να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας και την αγανάκτηση των 1.302 αγελαδοτρόφων της Δυτικής Μακεδονίας. Οι παραπάνω αγελαδοτρόφοι έδιναν το γάλα τους στις γαλακτοβιομηχανίες ΔΕΛΤΑ και ΦΑΓΕ. Οι παραπάνω εταιρείες προχώρησαν μονομερώς, χωρίς καμία ενημέρωση στους παραγωγούς, στη μείωση της τιμής του γάλακτος κατά τρία λεπτά. Δεν κατανοούμε τη μείωση στις τιμές των παραγωγών όταν οι τιμές στα σούπερ μάρκετ ανεβαίνουν συνεχώς (...)».

Και όπως δήλωσαν οι ίδιοι στους υπαλλήλους της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού, λίγους μήνες αργότερα, «είναι γνωστό στην περιοχή ότι αν κάποιος παραγωγός αποφασίσει να διακόψει τη συνεργασία του με κάποια εταιρεία, δεν μπορεί να βρει άλλη εταιρεία για να πουλήσει το γάλα του. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει σχετική συμφωνία μεταξύ των μεγάλων εταιρειών (ΦΑΓΕ - NΕSTLE - ΜΕΒΓΑΛ). Οι εταιρείες χρησιμοποιούν τον υπερβολικό δανεισμό προκειμένου να κρατούν εξαρτημένους τους παραγωγούς και να τους εκμεταλλεύονται, καθορίζοντας από μόνες τους τις τιμές με πρόφαση την ποιότητα».

Φαίνεται, όμως, πως αυτή η επιστολή έπιασε τόπο, καθώς διαβιβάστηκε εν συνεχεία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού. Στις 6 Ιουνίου άρχισε η έρευνα.

Στους υπαλλήλους της Επιτροπής οι ίδιοι οι εκπρόσωποι των αγελαδοτρόφων του «Βουρινού» είπαν, ακόμη, πως «το αγελαδινό γάλα που παράγεται και συλλέγεται στην περιοχή κατανέμεται μεταξύ των γαλακτοβιομηχανιών: ΔΕΛΤΑ 34,6%, NΕSTLE 16,47% και ΦΑΓΕ 33,7%», «βασικό κριτήριο επιλογής ενός παραγωγού από τις γαλακτοβιομηχανίες είναι η ποσότητα και η ποιότητα του γάλακτος που παράγει ο παραγωγός. Ωστόσο, στην πράξη οι εταιρείες έχουν χωρίσει τις περιοχές: παίρνουν γάλα από συγκεκριμένες περιοχές (χωριά). Για παράδειγμα εκεί απ’ όπου παίρνει γάλα η ΦΑΓΕ, δεν δραστηριοποιείται η ΔΕΛΤΑ κ.ο.κ.», « δεν υπάρχει βασική τιμή αγοράς από τον παραγωγό, αλλά διαμορφώνεται κυρίως βάσει της ποσότητας. Η χιλιομετρική απόσταση από τον σταθμό συγκέντρωσης παίζει ρόλο. Στο αγελαδινό γάλα υπάρχουν διακυμάνσεις στην τιμή, η οποία ωστόσο καθορίζεται από τις γαλακτοβιομηχανίες "οι οποίες είναι πάρα πολύ ισχυρές οικονομικά σε σχέση με τους παραγωγούς". Το πρόβλημα πηγάζει από το ότι έχουν παραμείνει μόνο τρεις - τέσσερις εταιρείες που συλλέγουν γάλα (ΦΑΓΕ, ΔΕΛΤΑ, NΕSTLE και ΜΕΒΓΑΛ)». Η σημαντικότερη όμως επισήμανση είναι πως «δεν υπάρχουν συμβάσεις στο αγελαδινό γάλα»!

Προς τούτο μάλιστα, όπως αναφέρεται στην εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού, στην κατάθεση στις 10 Οκτωβρίου 2006 των εκπροσώπων του Συλλόγου Αγελαδοτρόφων Κεντρικής Μακεδονίας «σημειώνεται ότι "πριν από δύο χρόνια υπήρχαν σημαντικές διαφοροποιήσεις, γιατί κάθε βιομηχανία ήθελε να πάρει τους καλύτερους παραγωγούς. Από το 2004 περίπου οι εταιρείες τα βρήκαν μεταξύ τους και μείωσαν τις τιμές. Αρχικά οι εταιρείες χρησιμοποίησαν την πριμοδότηση ως δικαιολογία και μείωσαν τις τιμές και στη συνέχεια άρχισαν να χρησιμοποιούν την ποιότητα ως πρόφαση. Στο τέλος δεν προέβαλλαν καμία δικαιολογία για τη μείωση". Και προσθέτουν πως "(...) Ξεκίνησε η ΦΑΓΕ (περίπου τον Οκτώβριο του 2004) λόγω κακοδιαχείρισης των στελεχών της (...) Από το τέλος Δεκεμβρίου 2005 μείωσαν όλοι μαζί την τιμή. Οι βιομηχανίες γνωρίζουν τη μέση τιμή της άλλης, οπότε προσπαθούν να έχουν όλες την ίδια μέση τιμή (...)"».

Η συνάντηση της Λάρισας

To πώς φθάσαμε στα πρόστιμα –από τα υψηλότερα που έχει επιβάλλει ακόμη και ανά εταιρεία η Eπιτροπή Aνταγωνισμού– έχει τη ρίζα του σε μια συνάντηση που έγινε στις 31 Μαΐου του 2004 στη Λάρισα. Eκεί συναντήθηκαν οι διευθυντές της ζώνης γάλακτος των πέντε εταιρειών με στόχο όπως υποστηρίχθηκε να συζητήσουν θέματα που άπτονται της ποιότητας του γάλακτος κ.ά., πλην όμως κανένα άλλο από τα περίπου 19 μέλη του ΣEBΓAΠ δεν είχε τότε προσκληθεί. Tο αντικείμενο της «μυστικής» συνάντησης όμως, δεν ήταν άλλο παρά ο καθορισμός των τιμών αγοράς του νωπού γάλακτος και η κατανομή των πηγών προμήθειάς του. Mε βάση το αποδεικτικό υλικό και τις καταθέσεις μαρτύρων που συγκεντρώθηκε, η Eπιτροπή Aνταγωνισμού κατέρριψε τα επιχειρήματα των εταιρειών σχετικά με το περιεχόμενο της συνάντησης στη Λάρισα και όχι μόνο, αφού εντόπισε στοιχεία που έδειχναν ότι οι εταιρείες συνήθιζαν να συζητούν μεταξύ τους και να αποφασίζουν την υιοθέτηση κοινής πολιτικής στο θέμα των τιμών της αγοράς γάλακτος. Άρα, η Λάρισα, δεν ήταν παρά ένας κρίκος σε μια αλυσίδα που είχε από παλιά ξεκινήσει.

Η απόδειξη για την συνάντηση και τα πρακτικά της βρέθηκε σε έρευνα που έγινε στα γραφεία της Μεβγάλ Α.Ε., με ημερομηνία 4 Ιουνίου 2004 και τίτλο «Συνάντηση εκπροσώπων των γαλακτοβιομηχανιών στη Λάρισα την 31η Μαΐου 2004», αναφέρονται μεταξύ άλλων: «Τη Δευτέρα 31 Μαΐου 2004 και ώρα 11.00-14.30, στη Λάρισα, στο ξενοδοχείο Divani, πραγματοποιήθηκε συνάντηση εκπροσώπων των γαλακτοβιομηχανιών ΔΕΛΤΑ, ΜΕΒΓΑΛ, NΕSTLE, ΟΛΥΜΠΟΣ και ΦΑΓΕ. Αντικείμενο της συνάντησης ήταν η επικοινωνία και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των υπευθύνων των παραπάνω εταιρειών σχετικά με τις εξελίξεις στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής γάλακτος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στο πλαίσιο της ΚΑΠ και ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων (...)».

Η περίπτωση των Σερρών

Μεταξύ των πολλών σημειωμάτων που ανευρεύθησαν εκείνη την περίοδο στα γραφεία των εταιρειών και συμπεριλήφθηκαν στο πόρισμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού, ορισμένα από αυτά αναφέρονται στις σχέσεις και στον ανταγωνισμό μεταξύ των γαλακτοβιομηχανιών στην αγορά των Σερρών.

Οι μικρές τοπικές γαλακτοβιομηχανίες της Βόρειας Ελλάδας για να μπορέσουν να «σταθούν» στα ψυγεία των σούπερ μάρκετ, αναγκάζονται να πωλούν το παστεριωμένο γάλα σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Οι μεγάλες εταιρείες, οι οποίες θίγονται από αυτή την εμπορική πολιτική των μικρών, προχωρούν σε «αντίποινα» ρίχνοντας τις τιμές των δικών τους προϊόντων στις ιδιαίτερες τοπικές αγορές των μικρών. Η Σέρρες αποτελούν μια τέτοια περίπτωση.

Ειδικότερα, σε επιστολή με ημερομηνία 5.1.2006 που ανευρέθη στην εταιρεία Δέλτα κατά τη διάρκεια του αυτεπάγγελτου ελέγχου υπήρξε: «Συνάντηση ΔΕΛΤΑ, ΜΕΒΓΑΛ, ΚΡΙ-ΚΡΙ, ΣΕΡΓΑΛ», και αναφέρεται: «(...) σε συνάντηση που έγινε σήμερα 5.1.2006 στις Σέρρες συζητήθηκαν τα παρακάτω:

1. Από τη Δευτέρα 9.1.2006 οι ΣΕΡΓΑΛ και ΚΡΙ-ΚΡΙ επαναφέρουν το φρέσκο γάλα με ημερομηνία προηγούμενης ημέρας.

2. Από τη Δευτέρα 9.1.2006 συμφωνήθηκε να μη γίνεται στην αγορά των Σερρών καμία προωθητική ενέργεια στο φρέσκο γάλα και συγκεκριμένα: α) έκπτωση με sticker, β) έκπτωση με κουπόνι στο ράφι, γ) on pack προϊόντος, δ) κουποδιανομή με προωθήτρια, ε) συμμετοχή φρέσκου γάλακτος σε φυλλάδια s/m, στ) επιδότηση τιμής στα s/m, και ζ) διαγωνισμοί καταναλωτών στο φρέσκο γάλα».

Μάλιστα, ο εμπορικός διευθυντής της Δέλτα σε σχετική διευκρινιστική ερώτηση των υπαλλήλων της Επιτροπής κατέθεσε: «Η συγκεκριμένη συνάντηση αφορούσε συζήτηση μεταξύ των εμπλεκομένων μερών να σταματήσουν οι προωθητικές ενέργειες στο Νομό Σερρών, γιατί δεν υπήρχε όφελος για τους εμπλεκομένους (...)».

Επίσης, σε ηλεκτρονική επιστολή, με ημερομηνία 18.5. 2005, «από τον κ. Κων/νο Βλαχοκυριάκο προς τον κ. Μ. Βελώνη (την οποία ο τελευταίος προώθησε στους κ.κ. Γ. Καλύβα και Κ. Σεφερλή και στην κ. Τ. Έξαρχου, υπάλληλο του Τμήματος Marketing της Δέλτα) με θέμα "Ενέργειες σε Σέρρες 5/2006. doc"» αναφέρεται: «Η πορεία του φρέσκου γάλακτος στις Σέρρες - Δράμα είναι εξαιρετικά κακή (-24,5% σε βάρος προοδευτικά, που μεταφράζεται σε -113 τόνους). Το αποτέλεσμα της συνάντησης με ΚΡΙ-ΚΡΙ, ΣΕΡΓΑΛ, ΜΕΒΓΑΛ στις 5.1.2006 για συμφωνία μη ενεργειών δεν έφερε το αναμενόμενο αποτέλεσμα και θα πρέπει να κάνουμε ενέργειες ώστε να αναστρέψουμε την κατάσταση. Προτείνω τα παρακάτω: (...)».

Αρκετά αποκαλυπτικό είναι το εσωτερικό σημείωμα της Μεβγάλ, που απευθύνει ο κ. Ι. Ξηρογιαννόπουλος προς τον κ. Π. Παπαδάκη και αφορά τον «πόλεμο της γιαούρτης» και τον κίνδυνο που αντιπροσώπευε η είσοδος της Friesland στην αγορά, μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής: «(...) Προτάσεις αντίδρασης: 1. Ηδη έχει σχεδιασθεί σε συμφωνία με ΦΑΓΕ και ΔΕΛΤΑ για προσφορά 2+1 σε όλα τα λευκά με έναρξη 23/8 στη Β. Ελλάδα από Σέρρες έως Έβρο για 3 εβδομάδες. Στόχος το ξεκαθάρισμα μικρών και αναμονή αντίδρασης Friesland. Η ενέργεια θα μετρηθεί. 2. Από 6/9 και σε συμφωνία με τους πιο πάνω πανελλαδικό λανσάρισμα 2+1 στην αγελάδα, πλήρες και 0% (σαν Μεβγάλ μας συμφέρει καθώς ό,τι ενέργεια έχουμε κάνει στην αγελάδα μέχρι σήμερα μας αφήνει πάντα κάτι θετικό στο τέλος) για 3 εβδομάδες. Η ενέργεια και η αντίδραση επίσης θα μετρηθούν. Εάν τα πιο πάνω δεν αποδώσουν και δεν ηρεμήσει η Friesland, τότε σίγουρα οι ενέργειες θα κλιμακωθούν και στα στραγγιστά (...)».