Επικίνδυνα φυτοφάρμακα σε φρούτα και λαχανικά

Τον κώδωνα του κινδύνου για την ύπαρξη επικίνδυνων φυτοφαρμάκων σε μήλα, μπανάνες, αχλάδια, πατάτες, καρότα και κολοκύθια, τα οποία πωλούνται στη χώρα μας, κρούει η το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, με αφορμή σχετική έρευνα που διεξήγαγε η οργάνωση.

Όπως αναφέρει η έρευνα, πρόκειται για απαγορευμένες αλλά και νόμιμες ουσίες, οι επίσημες εγκρίσεις των οποίων αναγράφουν πως είναι ύποπτες καρκινογενέσεων, έχουν εξαιρετική τοξικότητα, μπορεί να βλάψουν το έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης και πολλά άλλα. Οι ουσίες αυτές πλήττουν ανεπανόρθωτα την υγεία των αγροτών, θέτουν σε κίνδυνο την κτηνοτροφία και τον υδάτινο ορίζοντα για να καταλήξουν τελικά στο πιάτο μας χωρίς να το ξέρουμε. Με αφορμή την έρευνα, η Greenpeace καλεί το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να αναλάβει επειγόντως δράση για το θέμα της χρήσης φυτοφαρμάκων και να προχωρήσει αμέσως στο δρόμο της βιώσιμης γεωργίας, χωρίς χημικά και μεταλλαγμένα, με σεβασμό στην υγεία και στο περιβάλλον.

Η έρευνα

Στην έρευνα της Greenpeace εξετάστηκαν 24 δείγματα μήλων, αχλαδιών, καρότων, κολοκυθιών, πατατών, κρεμμυδιών και μπανανών, που αγοράστηκαν σε διαφορετικές περιοχές της Αθήνας και συγκεκριμένα σε Καλλιθέα, Περιστέρι, Χαλάνδρι και στο κέντρο της Αθήνας. Οι αναλύσεις έγιναν σε ανεξάρτητο διαπιστευμένο εργαστήριο και αφορούσαν σε 15 προϊόντα ελληνικής προέλευσης και 9 προϊόντα εισαγωγής.

Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, στα δείγματα εντοπίστηκαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων.

Συνολικά βρέθηκαν 27 διαφορετικές χημικές δραστικές ουσίες, πολλές εκ των οποίων είναι απαγορευμένες για χρήση εντός Ε.Ε. Όπως εξηγούν οι άνθρωποι της Greenpeace, αυτό συμβαίνει για 4 διαφορετικούς λόγους:

Α. Ορισμένες ουσίες πωλήθηκαν παράνομα.

Β. Τέτοιες ουσίες εντοπίστηκαν σε προϊόντα, τα οποία καλλιεργήθηκαν σε χώρες εκτός Ε.Ε., στις οποίες η νομοθεσία δεν απαγορεύει τη συγκεκριμένη ουσία, και στη συνέχεια εισήχθησαν στην Ε.Ε.

Γ. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει «επικίνδυνα παραθυράκια», τα οποία επιτρέπουν τη χρήση απαγορευμένων ουσιών, αφού κάθε κράτος-μέλος έχει τη δυνατότητα να επιτρέψει προσωρινά τη χρήση μιας παράνομης ουσίας με την τακτική της «κατά παρέκκλιση άδειας διάθεσης στην αγορά για 120 ημέρες».

Δ. Σημαντικό ρόλο παίζει η αισχροκέρδεια εταιρειών παραγωγής φυτοφαρμάκων –συνήθως με την ανοχή της πολιτείας– αφού πρώτα απαγορεύεται μια δραστική ουσία και στην συνέχεια επιτρέπεται η διάθεσή της για άλλα 2 χρόνια, μέχρι την εξάντληση των αποθεμάτων.

Οι κίνδυνοι

Πολλά από αυτά τα φυτοφάρμακα αναφέρονται ως «τοξικά», «εξαιρετικά τοξικά» και «επικίνδυνα για το υδάτινο περιβάλλον» και είναι ύποπτα για σοβαρότατες βλάβες στην υγεία. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Greenpeace, στην άδεια έγκρισης των ουσιών αναγράφονται επιπτώσεις όπως «ύποπτο καρκινογένεσης», «μπορεί να βλάψει το έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης», «πιθανός κίνδυνος για εξασθένηση της γονιμότητας», «πολύ τοξικό για τους υδρόβιους οργανισμούς» ή και «μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες δυσμενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον», «πολύ τοξικό για τις μέλισσες» ή «επικίνδυνο για τις μέλισσες».

Επιπλέον, κυρίως στα δείγματα μήλων εντοπίστηκαν χημικά «κοκτέιλ» με 3 έως 9 διαφορετικές δραστικές ουσίες ανά δείγμα. Στα δείγματα αχλαδιών εντοπίστηκαν έως και 6 διαφορετικές δραστικές ουσίες. Εγείρονται κρίσιμα ερωτήματα σε αυτές τις περιπτώσεις, με δεδομένο πως εντοπίζονται ακόμα τόσες ουσίες σε προϊόντα περσινής σοδειάς. Σε δείγμα αχλαδιών εισαγωγής –περσινή συγκομιδή– αλλά και στις μπανάνες εισαγωγής –ευαίσθητο είδος, που διανύει τεράστιες αποστάσεις πριν την πώλησή του– εντοπίστηκε ουσία βλαβερή, αλλά και απαγορευμένη για χρήση στη μπανάνα στην Ελλάδα. Ταυτοχρόνως, έχουν βρεθεί δραστικές ουσίες σε προϊόντα στα οποία δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται, ενώ βρέθηκε σε δείγμα μήλου και μια ουσία, η οποία τώρα πια έχει άδεια χρήσης ως συντηρητικό ξύλων!

Τα «θύματα»

Όπως επισημαίνει η Greenpeace, οι αγρότες είναι τα πρώτα θύματα των φυτοφαρμάκων. Η υγεία τους καταστρέφεται και μόνο από την εισπνοή των επικίνδυνων τοξικών ουσιών που χρησιμοποιούν. Η κα Έλενα Δανάλη, υπεύθυνη για θέματα Βιώσιμης Γεωργίας στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, σημειώνει: «Τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν ύψιστη θρεπτική σημασία για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και για τις ανάγκες των ενηλίκων, όμως το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων επιτρέπει και ενθαρρύνει τη χρήση τοξικών και επικίνδυνων ουσιών στην καλλιέργεια της τροφής. Ο καταναλωτής, αλλά και ο αγρότης βρίσκονται ανυπεράσπιστοι μπροστά στην αισχροκέρδεια των αγροχημικών εταιρειών και δεν έχουν δυνατότητα να ενημερωθούν επαρκώς. Η ελληνική κυβέρνηση και κυρίως ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων πρέπει επειγόντως να αναλάβει δράση για την προστασία αγροτών και καταναλωτών».

Το ελληνικό γραφείο της Greenpeace επισημαίνει ότι οι καταναλωτές γίνονται πειραματόζωα, γιατί εν αγνοία τους καταναλώνουν προϊόντα που περιέχουν φυτοφάρμακα, αλλά και κοκτέιλ επικίνδυνων χημικών, με άγνωστες επιπτώσεις για την υγεία. Ο καταναλωτής δεν έχει καμία πληροφορία για τις χημικές και τοξικές ουσίες που βρίσκονται στην τροφή του. Μάλιστα, ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο να προστατεύει τον καταναλωτή από τα χημικά «κοκτέιλ». Όσο για τα «ανώτατα επιτρεπόμενα όρια», η θέση της Greenpeace είναι ότι ουσίες, οι οποίες περιγράφονται ως ύποπτες καρκινογένεσης, εξαιρετικά τοξικές και οι οποίες θέτουν σε σοβαρότατο κίνδυνο την υγεία και το περιβάλλον δεν πρέπει να υπάρχουν σε καμία συγκέντρωση.

Τα «παραθυράκια»

Ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα της έρευνας της Greenpeace ήταν ο εντοπισμός επικίνδυνων φυτοφαρμάκων που έχουν απαγορευθεί από την Ε.Ε. και φαίνεται να έχουν χρησιμοποιηθεί με βάση τα «παραθυράκια» της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όπου μια παράνομη ουσία «νομιμοποιείται» προσωρινά. Δηλαδή, μια επικίνδυνη –εξού και απαγορευμένη– ουσία μπορεί να παίρνει προσωρινές άδειες χρήσης για 120 μέρες κάθε φορά. Η οργάνωση καταγγέλλει ότι «με βάση τα αποτελέσματα των αναλύσεων γίνεται σαφές πως η συγκεκριμένη ρύθμιση γίνεται ο κανόνας στη χώρα μας». Τονίζει, μάλιστα, σε σχέση με τις απαγορεύσεις ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ότι οι ουσίες, οι οποίες τελικά απαγορεύονται είναι εξαιρετικά βλαβερές και αν δινόταν προτεραιότητα στην υγεία και τη διατροφική ασφάλεια, δεν θα έπρεπε να είχαν πάρει άδεια κυκλοφορίας εξαρχής.

Σημειώνεται πως στα τέλη Απριλίου, η Greenpeace και μελισσοκόμοι απ’ όλη την Ευρώπη κατάφεραν την απαγόρευση τριών εξαιρετικά βλαβερών ουσιών, οι οποίες καταστρέφουν τους πληθυσμούς μελισσών. Εξακολουθούν, όμως, να κυκλοφορούν δεκάδες άλλες, όπως προκύπτει από την έρευνα.

Για το λόγο αυτό, η Greenpeace, στο πλαίσιο της εκστρατείας για βιώσιμη γεωργία χωρίς τοξικά και χωρίς μεταλλαγμένα, ζητά από την ελληνική κυβέρνηση και από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων:

1. Τον τερματισμό των «προσωρινών αδειών 120 ημερών», τις οποίες δίνει για χρήση άκρως επικίνδυνων φυτοφαρμάκων.
2. Την εφαρμογή της νομοθεσίας με έλεγχο των ουσιών οι οποίες χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες, ώστε να σταματήσει η χρήση απαγορευμένων ουσιών, αλλά και φαρμάκων για άλλες χρήσεις, όπως, π.χ., την ουσία, η οποία εντοπίστηκε σε μήλα και έχει άδεια πλέον μόνο για χρήση στη συντήρηση ξυλείας.
3. Τη δημιουργία βάσης δεδομένων λιανικής πώλησης φυτοφαρμάκων, ώστε να γνωρίζουμε ποιες ουσίες έχουν χρησιμοποιηθεί, σε ποιες καλλιέργειες και από ποιους.
4. Την εφαρμογή των κανόνων ορθής γεωργικής πρακτικής (που άλλωστε είναι υποχρεωτική για όλους τους Έλληνες παραγωγούς), ως την ελάχιστη προϋπόθεση για την καλλιέργεια της τροφής μας, με στόχο τη μείωση χρήσης χημικών. Η Ελλάδα είναι ουραγός και σε αυτό το θέμα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
5. Τη διαφύλαξη της ελληνικής παραγωγής από καλλιέργειες μεταλλαγμένων, αλλά και ακατάλληλων ειδών υψηλού ρίσκου επιμόλυνσης με μεταλλαγμένα, όπως η σόγια.
6. Την προώθηση και την επένδυση σε καλλιέργειες ντόπιων ποικιλιών και ντόπιων ειδών, λόγω ελάχιστων απαιτήσεων προστασίας και με σκοπό την ανάδειξη του ελληνικού ποιοτικού προϊόντος.

Μερικές συμβουλές για τους καταναλωτές

Η αποφυγή φρούτων και λαχανικών δεν είναι λύση και μάλιστα είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία μας. Για να μετριάσουμε τον κίνδυνο από τα φυτοφάρμακα, μπορούμε να ακολουθήσουμε ορισμένες απλές συμβουλές:

- Προτιμάμε προϊόντα στην εποχή τους: Ένα εποχικό φυτό έχει συνήθως λιγότερες ανάγκες για προστασία, αφού είναι ήδη προσαρμοσμένο στις συνθήκες. Τα είδη εκτός εποχής, έχουν αναγκαστεί να μεγαλώσουν κάτω από αφύσικες συνθήκες, με πιθανό αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη χρήση χημικών.

- Προτιμάμε να αγοράζουμε προϊόντα από παραγωγούς: Μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με τον παραγωγό, ο οποίος καλλιέργησε την τροφή μας και να κάνουμε ερωτήσεις για τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργήθηκε το εκάστοτε προϊόν.

- Δεν απαιτούμε όμοια και «αψεγάδιαστα» προϊόντα: Οι φυσικές ντόπιες ποικιλίες δεν μπορούν να παράξουν ομοιόμορφους καρπούς. Η παρουσία τέτοιων προϊόντων υποδηλώνει πως προέρχονται από υβρίδια. Σπόρους, δηλαδή, όπως και τα φυτοφάρμακα που είναι εμπορεύματα των αγροχημικών εταιρειών.

- Προτιμάμε τοπικά είδη: Σε συνδυασμό με την προτίμηση σε εποχικά προϊόντα, διαλέγοντας τοπικά είδη μπορούμε να αποφύγουμε τα τοξικά, που προστίθενται μετά τη συγκομιδή, με σκοπό τη συντήρηση, αλλά και τη μεταφορά ευαίσθητων ειδών από την άλλη άκρη του πλανήτη.

- Προσθέτουμε ποικιλία: Αναζητώντας ντόπια είδη στην εποχή τους και ποικιλίες βοηθάμε στη μείωση των φυτοφαρμάκων. Προτιμάμε να καταναλώσουμε πολλά προϊόντα και ψάχνουμε για τις ποικιλίες τους.

- Βιολογικά προϊόντα, ολοκληρωμένη διαχείριση: Όταν και όσο μπορούμε, επιλέγουμε βιολογικά προϊόντα. Ταυτόχρονα, ρωτώντας τους ίδιους τους παραγωγούς, αναζητούμε προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης, διότι τουλάχιστον σε αυτά χρησιμοποιούνται νόμιμα χημικά σκευάσματα και στις συνιστώμενες δόσεις.

- Τι γίνεται με το πλύσιμο φρούτων και λαχανικών: Ίσως να αποφύγουμε ορισμένες χημικές ουσίες, αλλά δεν μπορούμε να γλυτώσουμε απ’ όσα χημικά εισέρχονται στους εσωτερικούς ιστούς των φυτών. Το πλύσιμο μπορεί να βοηθήσει, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε σε αυτή την πρακτική για να λυθεί το πρόβλημα.