«Γλιστράνε» στο λάδι 375 εκατ. ετησίως!

Του ΝIΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠIΔΗ

(filippidis@paragogi.net)

Απώλειες-μαμούθ της τάξεως των 375 εκατ. ευρώ καταγράφει η ελληνική οικονομία σε ετήσια βάση από την ολιγωρία της να προωθήσει την τυποποίηση του εξαιρετικής ποιότητας έξτρα παρθένου ελληνικού ελαιολάδου.

Τη στιγμή που σε ευρωπαϊκό επίπεδο βόρειοι και νότιοι μάχονται για το εάν μέρος του «λαδόξυδου» στο τραπέζι των Ευρωπαίων θα αποτελεί το τυποποιημένο ελαιόλαδο, η χώρα μας, η τρίτη παραγωγός χώρα ελαιολάδου στην Ευρώπη, κοιτάζει ως μακρινός συγγενής τις επιδόσεις των δύο ανταγωνιστριών δυνάμεων, Ισπανίας και Ιταλίας, στις εξαγωγές τυποποιημένου ελαιόλαδου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών ελαιολάδου (γύρω στους 115.000 τόνους) στις 15 πιο σημαντικές αγορές είναι μόλις 8%, με την Ιταλία και την Ισπανία να κατέχουν το 92%. Σε αγορές με σημαντικές προοπτικές, όπως των ΗΠΑ (3%) και της Γαλλίας (1%), τα μεγέθη των ελληνικών εξαγωγών είναι και κάτω από το όριο του στατιστικού λάθους. Η Ισπανία, η μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα ελαιολάδου, εξάγει το 50% από τις ποσότητές της στην Ιταλία, ενώ το υπόλοιπο στις ΗΠΑ, στη Γαλλία, στην Πορτογαλία, στην Ιαπωνία και στην Αυστραλία. Η Ελλάδα εξάγει «χύμα» περίπου το 60-65% των εξαγωγικών ποσοτήτων σε Ιταλούς παραγωγούς, οι οποίοι στη συνέχεια το συσκευάζουν και το εξάγουν με ιταλική ετικέτα (π.χ., Bertoli).

Κι όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όπως τα παρουσίασε σε πρόσφατη εκδήλωση του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεων Ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ) ο αναπληρωτής υπουργός Μάξιμος Χαρακόπουλος, το παραγόμενο στην Ελλάδα ελαιόλαδο, σε ποσοστό τουλάχιστον 75%, ανήκει στην ποιοτική κατηγορία του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου.

Σύμφωνα με εκπροσώπους του ΣΕΒΙΤΕΛ, η ετήσια παραγωγή κατά μέσο όρο διαμορφώνεται μεταξύ 300.000-350.000 τόνων. Από αυτούς περί τους 180.000 εξάγονται, ενώ περί τους 120.000 διατίθενται για την εγχώρια κατανάλωση.
Ωστόσο, σήμερα η ποσότητα του εξαγόμενου ελληνικού τυποποιημένου ελαιόλαδου ανέρχεται, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΕΒΙΤΕΛ, σε 25.000 τόνους. Ως εκ τούτου, οι εναπομείναντες 155.000 τόνοι αφορούν χύμα ελαιόλαδο.
Με βάση υπολογισμούς των εκπροσώπων του κλάδου, εάν αυτοί οι 155.000 τόνοι αποτελούσαν τυποποιημένο προϊόν, η συνολική προστιθέμενη αξία από την εξαγωγική διαδικασία τους για την εγχώρια οικονομία εκτιμάται σε 375 εκατ. ευρώ ετησίως (συνυπολογίζοντας και την προστιθέμενη αξία από την τυποποίηση, αλλά και τη φορολόγηση των επιχειρήσεων).
Σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ICAP που επικαλούνται παράγοντες της αγοράς, οι εξαγωγές μας σε αξία διαμορφώνονται στα 180 εκατ. ευρώ, ενώ εάν προσμετρηθούν και τα έλαια που δεν είναι προς βρώση, τότε το ποσό ανέρχεται σε περίπου 220 εκατ. ευρώ.

Στην Ιταλία

Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι την υπεραξία αυτών των 155.000 τόνων την απολαμβάνει η ιταλική οικονομία. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Γιάννης Γκικόπουλος, στέλεχος της McKinsey & Company, στο πλαίσιο εκδήλωσης για την παρουσίαση σχετικής έρευνας, το 69% του όγκου των εξαγωγών ελαιολάδου κατευθύνεται στην Ιταλία (στοιχεία 2011).
Όπως παραδέχονται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, οι Ιταλοί προμηθεύονται από την Ελλάδα χύμα ελαιόλαδο, με σκοπό να το τυποποιήσουν και να το πουλήσουν ως ιταλικό. Εάν θεωρήσουμε ως τιμή βάσης (το πόσο πουλάει η Ελλάδα) το 100, προκύπτει, σύμφωνα με όσα επεσήμανε ο κ. Γκικόπουλος, πως το premium της τιμής για την Ιταλία διαμορφώνεται περίπου στο 25-30%.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της McΚinsey, εάν σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα επιτευχθεί μείωση της «ψαλίδας» μεταξύ τυποποιημένου και χύμα ελαιόλαδου, θα μπορούσε να επέλθει αύξηση έως και 15% στην αξία των εξαγωγών σε σχέση με την εικόνα του 2011.
Κατόπιν αυτού, εάν η χώρα μας καταφέρει και διευρύνει τη διεθνή της παρουσία και κατακτήσει ακόμη μεγαλύτερα μερίδια αγοράς με τυποποιημένο ελαιόλαδο, θα μπορούσε να προσβλέπει σε αύξηση της αξίας των εξαγωγών μέχρι και 20%. Δυνητικά, σύμφωνα πάντα με τη McKinsey, η Ελλάδα θα μπορούσε να προβλέπει ακόμα και σε περαιτέρω αύξηση της εγχώριας παραγωγής ελαιολάδου.
Σε γενικές γραμμές, η McKinsey υποστηρίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει αναθεώρηση της στρατηγικής εξωστρέφειας με γνώμονα την ενδυνάμωση της τοποθέτησης της αξίας του ελληνικού ελαιολάδου, αλλά και την ανάπτυξη συνεργασιών με διεθνή δίκτυα διανομής.
Μεταξύ των προτάσεων είναι η συγκέντρωση της μεταποίησης μέσω της λειτουργίας δύο μεγάλων μονάδων τυποποίησης στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο, οι οποίες θα μπορούν να επεξεργαστούν μεγάλες ποσότητες όγκου, δημιουργώντας ισχυρές οικονομίες κλίμακας (100-150 χιλιάδων τόνων).

Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν 778.660 ελαιοκομικές εκμεταλλεύσεις, εκ των οποίων το 58% έχει μέγεθος κάτω των 10 στρεμμάτων. Ταυτόχρονα, ο αριθμός των ελαιοτριβείων ανέρχεται σε 2.500 (στοιχεία 2011), όταν στην Ισπανία ο αντίστοιχος αριθμός είναι 450, ενώ στον τομέα της τυποποίησης υπάρχουν 310 εγκεκριμένες τυποποιητικές μονάδες, εκ των οποίων αρκετές υπολειτουργούν.

Αποκαλυπτική έρευνα

Έρευνα που διεξήγαγε το Τμήμα Μάρκετινγκ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, μαζί με άλλα 4 ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, έδειξε ότι οι Ιταλοί κερδίζουν την υπεραξία του τυποποιημένου συσκευασμένου ελληνικού προϊόντος, με αποτέλεσμα καταναλωτές υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, από Ιταλία, Γαλλία, Βέλγιο και Ολλανδία, ευαίσθητοι ως προς την ποιότητα και το περιβάλλον, να θεωρούν ότι το ιταλικό ελαιόλαδο διαθέτει καλή γεύση, μυρωδιά και ποιότητα.

Αναλύοντας τους τέσσερις διαφορετικούς τύπους του ελαιολάδου που έχουν οι καταναλωτές στο μυαλό τους, ο καθηγητής Γεώργιος Αυλωνίτης έδειξε τις ποιοτικές διαφορές των προγραμμάτων προώθησης που έχουν καταφέρει οι Ιταλοί και οι Ισπανοί, έναντι των Ελλήνων.
Συγκεκριμένα, με βάση τα λεγόμενα των συμμετεχόντων στην έρευνα, ο κ. Αυλωνίτης αναφέρθηκε στους εξής τύπους και τα χαρακτηριστικά τους: α) ιταλικό, β) ισπανικό, γ) ελληνικό ελαιόλαδο και δ) προϊόν που προτιμά ο κάτοικος της Βόρειας Ευρώπης.
Παρά το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό του ιταλικού ελαιολάδου προέρχεται από την Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Αυλωνίτη η γειτονική χώρα έχει καταφέρει να συνδέσει το όνομά της με το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, που συνδυάζει «ποιότητα, προέλευση και απόλαυση», οπότε καρπώνεται και την αντίστοιχη υπεραξία. Αυτό το πέτυχε μόνο επειδή επένδυσε στις εξαγωγές τυποποιημένου ελαιολάδου και όχι χύμα.
Αναλυτικά ανέφερε τους εξής «τύπους» ελαιολάδου:

Το Ιταλικό Προϊόν
Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο με χαμηλή οξύτητα 0-1% σε ωραίο σχεδιασμένο γυάλινο μπουκάλι του ενός λίτρου, καλής γεύσης και μυρωδιάς, καλό για την υγεία, υψηλής ποιότητας λόγω φυσικών μεθόδων παραγωγής και σύνδεσης με περιοχή παραγωγής και παράδοσης, που φέρνει χαρά και απόλαυση στη ζωή, εξαιρετικό για σαλάτες και με ανακυκλώσιμη συσκευασία.

Το Ισπανικό Προϊόν
Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο με χαμηλή οξύτητα 0-1% σε ένα στρογγυλό γυάλινο μπουκάλι του ενός λίτρου, με χρυσοπράσινο χρώμα παραγόμενο στην Ισπανία. Η ετικέτα του προϊόντος δίνει έμφαση στις θρεπτικές αξίες και προωθεί πολλές εναλλακτικές χρήσεις (τηγάνισμα, μαγείρεμα, σαλάτες), ενώ μέσα από τη διαφήμιση ο καταναλωτής μαθαίνει τη συμβολή του ελαιολάδου στην παρασκευή υγιεινών γευμάτων, κάτι που τον κάνει να αισθάνεται σιγουριά για τα τρόφιμα που καταναλώνει και ικανοποίηση.

Το Ελληνικό Προϊόν
Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο με χαμηλή οξύτητα 0-1%% σε ένα διάφανο τετραγωνισμένο μπουκάλι του ενός λίτρου, με χρώμα καθαρό χρυσοπράσινο, με ωραία μυρωδιά και γεύση (όχι πικρή). Στην ετικέτα του προϊόντος παρουσιάζονται τα θρεπτικά συστατικά καθώς και προτάσεις για εναλλακτικές χρήσεις, ενώ η όλη προβολή του είναι συνδεδεμένη με τις παραδοσιακές αξίες της «μεσογειακής κουζίνας», η οποία φέρνει ασφάλεια και απόλαυση στη ζωή.

Το Προϊόν για τη Βόρεια Ευρώπη
Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, σε ένα ελκυστικό διάφανο γυάλινο μπουκάλι 0,75 λίτρου. Το προϊόν αυτό χαρακτηρίζεται από ήπια γεύση, απαλό χρώμα και άρωμα. Η ετικέτα αναφέρει την οδηγία 90/496 της ΕΕ σχετικά με τις θρεπτικές αξίες. Προβάλλεται ως το ιδανικό προϊόν που συνδέεται με την απόλαυση παραδοσιακής μαγειρικής και προέρχεται από γνωστές μεσογειακές περιοχές με φυσικές μεθόδους παραγωγής, εξασφαλίζοντας έτσι καλή υγεία, που δίνει τη δυνατότητα για μια ευχάριστη ζωή.

Μερίδιο ελληνικών εξαγωγών ελαιολάδου

ΗΠΑ                            3%

Γαλλία                         1%

Γερμανία                     10%

Ηνωμένο Βασίλειο      3%

Ιαπωνία                       2%

Αυστραλία                   5%

Καναδάς                      13%

Ελβετία                        5%

Ολλανδία                    4%

Βραζιλία                      3%

Βέλγιο                         5%

Κίνα                            12%

Ρωσία                          7%