ΠΟΠ – ΠΓΕ: Χαμένοι στη… μετάφραση
Του ΝIΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠIΔΗ
(filippidis@paragogi.net)
Προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προελεύσεως μόνο κατά όνομα και μόνο στα… χαρτιά, τα οποία ουδέποτε χρησιμοποιήθηκαν, περιοχές ολόκληρες οι οποίες είτε θέλουν να απενταχθούν από το χαρακτηρισμό και τις υποχρεώσεις των ΠΟΠ είτε δεν ξέρουν καν ότι έχουν προϊόντα ΠΟΠ και άλλα ευτράπελα συνθέτουν το χώρο των επώνυμων ελληνικών ποιοτικών προϊόντων.
Εικοσιένα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τότε που η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε για πρώτη φορά καθεστώς για προϊόντα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης, τα γνωστά μας ΠΟΠ, με τον κανονισμό 2081/92. Το 2006 οι κανονισμοί θεωρητικά βελτιώθηκαν (510/06 και 509/06), χωρίς να αλλάξει ουσιαστικά το περιεχόμενό τους.
Το σκεπτικό ήταν να παραχθούν και να προστατευτούν παραδοσιακά ποιοτικά προϊόντα, που αποτελούν πολιτισμικό διατροφικό κεφάλαιο της Ευρώπης, παραγωγοί, ακόμη και απομακρυσμένων περιοχών, να πετύχουν καλύτερες τιμές στην αγορά και να αποφευχθούν παραπλανήσεις και νοθεία προς όφελος των καταναλωτών.
Θεωρητικά το μεγαλύτερο επίτευγμα της χώρας μας αυτή την περίοδο ήταν ότι κερδήθηκε ο «πόλεμος» της φέτας εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, με πολέμιους μεγάλες χώρες που ήθελαν να ορίζεται ως κατηγορία λευκών τυριών και όχι ως ελληνικό τυρί. Ακόμα και από αυτή τη νίκη, ωστόσο, ελάχιστα κέρδισε ο Έλληνας κτηνοτρόφος και η ελληνική οικονομία, καθώς την περίοδο που η χώρα έδινε μάχη για να κατοχυρώσει την ονομασία φέτα, είχε αφήσει στο έλεος των εμπόρων τους κτηνοτρόφους, οι οποίοι εγκατέλειπαν σταδιακά το επάγγελμα, με αποτέλεσμα η εγχώρια παραγωγή φέτας να μην επαρκεί ούτε για την εγχώρια κατανάλωση.
Σήμερα, αν και συνήθως ακριβότερα σε τιμή, τα ΠΟΠ και τα προϊόντα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) έχουν κερδίσει την εκτίμηση του καταναλωτικού κοινού λόγω υψηλής ποιότητας. Όμως, το σύστημα μπάζει… από παντού, λόγω των εξελίξεων στην παγκόσμια αγορά και των εγγενών αδυναμιών, που δημιουργούν έτσι κι αλλιώς προβλήματα.
Προς αναθεώρηση
Ο ίδιος ο πρόεδρος του ΕΛΓΟ «Δήμητρα» Σέρκος Χαρουτουνιάν, παραδέχτηκε πρόσφατα ότι υπάρχει μεγάλο θέμα με τα ΠΟΠ και τα ΠΓΕ, προαναγγέλλοντας ότι θα προχωρήσει σε αναθεώρηση των φακέλων αυτών των προϊόντων. Όπως ανέφερε ο κ. Χαρουτουνιάν, «υπάρχουν περιοχές που έχουν προϊόντα ΠΟΠ αλλά δεν το γνωρίζουν, καθώς και περιοχές που θέλουν να απενταχθούν από αυτά. Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας έχουμε συνολικά 98 τρόφιμα αναγνωρισμένα ως ΠΟΠ και ΠΓΕ. Υπάρχουν ακόμη 6 αιτήσεις για αναγνώριση στην ΕΕ και 3 που βρίσκονται στο στάδιο της δημοσίευσης της αναγνώρισης. Όμως, η πιστοποίηση αυτή φαίνεται ότι δεν στηρίχθηκε σε κάποια στρατηγική. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή 12 προϊόντα (αριθμός-ρεκόρ στην ΕΕ) που, ενώ τα έχουμε πιστοποιήσει σαν ΠΟΠ ή ΠΓΕ και έχουμε στείλει τους φακέλους και πήραμε την αναγνώριση από την ΕΕ, δεν τα έχουμε ποτέ χρησιμοποιήσει. Μάλιστα, από μελέτες που έκανε ο ΕΛΓΟ «Δήμητρα», ανακαλύψαμε ότι από τα 98 προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ που έχουμε στη χώρα μας, αυτά που έχουν πάρει προστιθέμενη αξία είναι ελάχιστα. Όλα τα υπόλοιπα δεν έχουν τη θέση που έπρεπε να είχαν στην ελληνική, αλλά και διεθνή αγορά».
Πάντως, ως ένα πετυχημένο παράδειγμα στα προϊόντα αυτής της κατηγορίας ανέφερε ο κ. Χαρουτουνιάν τα προϊόντα της Σαντορίνης. «Όταν ξεκινήσαμε το 2008, υπήρχαν 113 παραγωγοί φάβας με 960 στρέμματα καλλιέργειας. Σήμερα ο αριθμός παραγωγών φάβας τριπλασιάστηκε και για το ντοματάκι τετραπλασιάστηκε, ενώ παράλληλα αυξήθηκαν και τα στρέμματα καλλιέργειας. Αυτό όμως δεν έγινε τυχαία, αλλά επειδή ο τοπικός συνεταιρισμός, οι παραγωγοί και η τοπική αυτοδιοίκηση, πίστεψαν και αγάπησαν αυτά τα προϊόντα. Αντίθετα, σε άλλες περιπτώσεις έχουμε κάποιους που δεν γνωρίζουν τι περιμένουν από την αναγνώριση αυτών των προϊόντων. Το ίδιο συμβαίνει και με το πλήθος των προϊόντων που περιλαμβάνονται στα ‘‘καλάθια’’ των Περιφερειών. Όλα αυτά τα τοπικά προϊόντα του καλαθιού της κάθε Περιφέρειας είναι αδύνατον να προωθηθούν στις αγορές».
Μεγάλο βάρος θα ρίξει ο νέος πρόεδρος του οργανισμού στην ενημέρωση των αγροτών και στο σύστημα παροχής συμβούλων. «Το ότι κάνουμε ένα προϊόν ΠΟΠ ή ΠΓΕ δεν σημαίνει ότι αυξάνουμε την αξία τους. Σημαίνει ότι θα έχουμε πολλές υποχρεώσεις. Θα αυξηθεί η τιμή, αλλά θα αυξηθεί και το κόστος παραγωγής. Άρα, θα πρέπει οι τοπικές κοινωνίες να ενημερώσουν τον παραγωγό τι σημαίνει μια τέτοια αναγνώριση».
Τα… τρελά
Το παράλογο με την υπόθεση ΠΟΠ και ΠΓΕ στην Ελλάδα είναι ότι η χώρα μας δεν έχει καταφέρει να αναγνωρίσει ως ΠΟΠ π.χ., το ούζο Μυτιλήνης, διότι η αλκοόλη που προστίθεται δεν είναι από το νησί, παρότι ο τρόπος παρασκευής γίνεται εκεί. Γίνονται μηνύσεις από Έλληνες ιδιώτες προς ξένους παραγωγούς και εταιρείες, που εκμεταλλεύονται αυτήν την κατάσταση και δίνουν προϊόντα στις ξένες αγορές με παραπλανητικές ετικέτες.
Άλλο παράδειγμα είναι το παστέλι, το οποίο δεν μπορεί να ενταχθεί στα ΠΟΠ προϊόντα, γιατί ενώ η Ελλάδα διαθέτει εγχώριο μέλι, σήμερα κάνει εισαγωγές στο σουσάμι από τρίτες χώρες!
Αν π.χ. τα φιστίκια Αιγίνης, που είναι αναγνωρισμένα ως ΠΟΠ, συσκευαστούν οπουδήποτε αλλού πλην του νησιού, δεν θεωρούνται ΠΟΠ. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με τα προϊόντα ΠΓΕ, όπου η παραγωγή, η μεταποίηση και η επεξεργασία πρέπει να πραγματοποιείται στην ίδια οριοθετημένη περιοχή.
Την ίδια στιγμή δεν υπάρχει οργανωμένος ευρωπαϊκός μηχανισμός ελέγχου και άμεσης παρέμβασης, όταν διαπιστώνεται ότι εκτός ΕΕ κυκλοφορούν προϊόντα-μαϊμού, όπως π.χ., συνέβη πρόσφατα στις Ηνωμένες Πολιτείες με παραπλανητικές ετικέτες ελαιόλαδου, φέτας κ.ά. Κάθε χώρα, εφόσον υπάρχουν καταγγελίες, αναγκάζεται η ίδια να βάζει τις υπηρεσίες της να κυνηγούν νομικά το θέμα, ενώ τίθεται και ζήτημα κόστους.
Η καταχώριση
Η καταχώριση προϋποθέτει ότι το προϊόν πληροί προκαταρκτικά τους όρους για να αποκτήσει την «Ονομασία Προέλευσης» ή «Γεωγραφικής Ένδειξης», οι οποίοι συνοπτικά είναι:
Για την Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ):
α) Να κατάγεται από μια συγκεκριμένη οριοθετημένη περιοχή.
β) Η ποιότητά του να οφείλεται στο ιδιαίτερο γεωγραφικό περιβάλλον που περιλαμβάνει τους εγγενής φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες.
γ) Να παράγεται, να μεταποιείται και να επεξεργάζεται στην οριοθετημένη περιοχή.
Για την Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ):
α) Να κατάγεται από την εν λόγω περιοχή.
β) Η ποιότητά του, η φήμη του ή άλλα χαρακτηριστικά του να μπορούν να αποδοθούν στην εν λόγω γεωγραφική καταγωγή.
γ) Να παράγεται ή και να μεταποιείται ή και να επεξεργάζεται στην οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή.
Οι προκαταρκτικοί αυτοί όροι πρέπει να αποδειχθούν για να γίνει αποδεκτή η ύπαρξή τους.
Προδιαγραφές
Το άλλο σκέλος των όρων που πρέπει να πληρούνται για να γίνει η καταχώριση είναι οι προδιαγραφές του προϊόντος, οι οποίες πρέπει να περιλαμβάνουν:
- Το όνομα και την περιγραφή του προϊόντος με τα κυριότερα χαρακτηριστικά του (φυσικά, χημικά, μικροβιολογικά ή οργανοληπτικά).
- Την οριοθέτηση της γεωγραφικής περιοχής και αποδεικτικά στοιχεία ότι το προϊόν κατάγεται απ’ αυτήν.
- Την περιγραφή της μεθόδου παρασκευής και ενδεχομένως αυθεντικές και συνήθεις μεθόδους, καθώς και στοιχεία σχετικά με τη συσκευασία, εφόσον ζητείται να γίνεται η συσκευασία στην οριοθετημένη περιοχή.
Οργανισμός ελέγχου
Βασικό στοιχείο των προδιαγραφών είναι η ένδειξη του ονόματος και η διεύθυνση αρχών ή φορέων που ελέγχουν τη συμμόρφωση προς τις διατάξεις των ίδιων των προδιαγραφών.
Η προστασία
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία, άρα και η εθνική, προστατεύει τη καταχωρισμένη ονομασία από:
- Κάθε παράνομη άμεση ή έμμεση εμπορική χρήση.
- Οποιανδήποτε αντιποίηση, απομίμηση ή υπαινιγμό.
- Οποιανδήποτε άλλη ψευδή ή παραπλανητική ένδειξη.
- Οποιαδήποτε άλλη πρακτική ικανή να παραπλανήσει τον καταναλωτή.
Προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ
ΤΥΡΙΑ
Ανεβατό (ΠΟΠ)
Γαλοτύρι (ΠΟΠ)
Φέτα (ΠΟΠ)
Γραβιέρα Αγράφων (ΠΟΠ)
Γραβιέρα Κρήτης (ΠΟΠ)
Γραβιέρα Νάξου (ΠΟΠ)
Καλαθάκι Λήμνου (ΠΟΠ)
Κασέρι (ΠΟΠ)
Κατίκι Δομοκού (ΠΟΠ)
Κεφαλογραβιέρα (ΠΟΠ)
Κοπανιστή (ΠΟΠ)
Λαδοτύρι Μυτιλήνης (ΠΟΠ)
Μανούρι (ΠΟΠ)
Μετσοβόνε (ΠΟΠ)
Μπάτζος (ΠΟΠ)
Ξινομυζήθρα Κρήτης (ΠΟΠ)
Πηχτόγαλο Χανίων (ΠΟΠ)
Σαν Μιχάλη (ΠΟΠ)
Σφέλα (ΠΟΠ)
Φορμαέλα Αράχωβας (ΠΟΠ)
ΦΡΟΥΤΑ, ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ
Ακτινίδιο Πιερίας (ΠΓΕ)
Ακτινίδιο Σπερχειού (ΠΟΠ)
Κελυφωτό φιστίκι Φθιώτιδας (ΠΟΠ)
Κεράσια τραγανά Ροδοχωρίου (ΠΟΠ)
Κορινθιακή σταφίδα Βοστίτσα (ΠΟΠ)
Κουμ-Κουάτ Κέρκυρας (ΠΓΕ)
Μήλα Ντελίσιους Πιλαφά
Τριπόλεως (ΠΟΠ)
Μήλα Ζαγοράς Πηλίου (ΠΟΠ)
Μήλα Καστοριάς (ΠΓΕ)
Ξηρά σύκα Κύμης (ΠΟΠ)
Πατάτα κάτω Nευροκοπίου (ΠΓΕ)
Πορτοκάλια Μάλεμε Χανίων (ΠΟΠ)
Ροδάκινα Νάουσας (ΠΟΠ)
Σύκα Βραυρώνας (ΠΓΕ)
Τσακώνικη μελιτζάνα Λεωνιδίου (ΠΟΠ)
Φασόλια γίγαντες ελέφαντες Καστοριάς (ΠΓΕ)
Φασόλια γίγαντες ελέφαντες Κάτω Νευροκοπίου (ΠΓΕ)
Φασόλια (γίγαντες ελέφαντες) Πρεσπών Φλώρινας (ΠΓΕ)
Φασόλια κοινά μεσόσπερμα Κάτω Νευροκοπίου (ΠΓΕ)
Φασόλια (πλακέ μεγαλόσπερμα) Πρεσπών Φλώρινας (ΠΓΕ)
Φιστίκι Αίγινας (ΠΟΠ)
Φιστίκι Μεγάρων (ΠΟΠ)
ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΕΣ ΕΛΙΕΣ
Ελιά Καλαμάτας (ΠΟΠ)
Θρούμπα Αμπαδιάς Ρεθύμνης Κρήτης (ΠΟΠ)
Θρούμπα Θάσου (ΠΟΠ)
Θρούμπα Χίου (ΠΟΠ)
Κονσερβολιά Αμφίσσης (ΠΟΠ)
Κονσερβολιά Αρτας (ΠΓΕ)
Κονσερβολιά Αταλάντης (ΠΟΠ)
Κονσερβολιά Πηλίου Βόλου (ΠΟΠ)
Κονσερβολιά Ροβίων (ΠΟΠ)
Κονσερβολιά Στυλίδας (ΠΟΠ)
ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ
Κρητικό παξιμάδι (ΠΓΕ)
ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ
Αυγοτάραχο Μεσολογγίου (ΠΟΠ)
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΖΩΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΕΩΣ
Μέλι Ελάτης Μαινάλου Βανίλια (ΠΟΠ)
ΜΗ ΒΡΩΣΙΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Κρόκος Κοζάνης (ΠΟΠ)
Μαστιχέλαιο Χίου (ΠΟΠ)
Μαστίχα Χίου (ΠΟΠ)
Τσίκλα Χίου (ΠΟΠ)
ΛΙΠΗ, ΕΛΑΙΑ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΛΑΔΑ
Άγιος Ματθαίος Κέρκυρας (ΠΓΕ)
Αποκόρωνας Χανίων Κρήτης (ΠΟΠ)
Αρχάνες Ηρακλείου Κρήτης (ΠΟΠ)
Βιάννος Ηρακλείου Κρήτης (ΠΟΠ)
Βόρειος Μυλοπόταμος Ρεθύμνης Κρήτης (ΠΟΠ)
Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο: Θραψανό (ΠΟΠ)
Ζάκυνθος (ΠΓΕ)
Θάσος (ΠΓΕ)
Καλαμάτα (ΠΟΠ)
Κεφαλονιά (ΠΓΕ)
Κολυμβάρι Χανίων Κρήτης (ΠΟΠ)
Κρανίδι Αργολίδας (ΠΟΠ)
Κροκεές Λακωνίας (ΠΟΠ)
Λακωνία (ΠΓΕ)
Λυγουριό Ασκληπιείου (ΠΟΠ)
Λέσβος (ΠΓΕ)
Ολυμπία (ΠΓΕ)
Πεζά Ηρακλείου Κρήτης (ΠΟΠ)
Πέτρινα Λακωνίας (ΠΟΠ)
Πρέβεζα (ΠΓΕ)
Ρόδος (ΠΓΕ)
Σητεία Λασιθίου Κρήτης (ΠΟΠ)
Σάμος (ΠΓΕ)
Φοινίκι Λακωνίας (ΠΟΠ)
Χανιά Κρήτης (ΠΓΕ)
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...
Γεωργαντάς: Ψυχή της γης μας η Ελληνίδα αγρότισσα
Το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελληνίδα αγρότισσα στην πρωτογενή παραγωγή, αλλά και τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία και...