Η ακτινογραφία των ελληνικών εξαγωγών

 Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων είναι κατά γενική ομολογία η ατμομηχανή εξόδου από την κρίση, καθώς είναι από τους λίγους κλάδους που συνεχίζουν να αναπτύσσονται στα χρόνια της ύφεσης. Όσο για την κατάταξή τους στον ελληνικό εξαγωγικό χάρτη, το 2012 το μερίδιο της ελληνικής γεωργίας- κτηνοτροφίας στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών αυξήθηκε στο 26,8%, από το 25,4% στο οποίο είχε διαμορφωθεί το 2011 –  εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών.

Της ΑΝΝΑΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΗ

(arampatzi@paragogi.gr)

Η στοχευμένη διείσδυση ελληνικών αγροτικών προϊόντων σε ισχυρά διεθνή δίκτυα διανομής, καθώς και η αποτελεσματική προώθηση και προβολή των προϊόντων της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας σε δυναμικές αγορές-στόχους, είναι βασικοί στόχοι τους οποίους επαναλαμβάνει η ελληνική πολιτεία για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Κατά πόσο όμως χρησιμοποιούνται όλα τα «όπλα» έχει στη διάθεσή της η Ελλάδα; Επιχειρηματίες και φορείς του χώρου των εξαγωγών μιλούν στην «Παραγωγή» για τα πλεονεκτήματα των ελληνικών προϊόντων, τις δυσκολίες και τις δυνατότητες επέκτασης.

Λεζάντα: Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος Incofruit Hellas

«Πρέπει να διευκολυνθεί το εξαγωγικό εμπόριο»

Φέτος είναι μια καλή χρονιά για τις εξαγωγές φρούτων και λαχανικών, σύμφωνα με τον Γιώργο Πολυχρονάκη, ειδικό σύμβουλο του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων, Λαχανικών και Χυμών Incofruit Hellas.  Σε σχέση με το 2012 η αύξηση σε αξία είναι κατά 15,2% και σε ποσότητα κατά 10%. «Οι πρώτοι μήνες του 2013 έτρεξαν με υψηλούς ρυθμούς, με βοηθό το Πάσχα των καθολικών, που ήταν νωρίς» σημειώνει ο κ. Πολυχρονάκης, για να προσθέσει πως δεν ήταν κάτι το τυχαίο η άνοδος. «Διαβαίνουμε μια τριετία αυξημένων εξαγωγών» τόνισε, επισημαίνοντας πως για το 2013, καιρικά, οι προοπτικές είναι ευοίωνες.

Η Incofruit, ωστόσο, επισημαίνει πως υπάρχουν αρκετά αντικίνητρα στις εξαγωγές φρούτων και λαχανικών. Οι διμερείς συμβάσεις με άλλα κράτη που εκκρεμούν, τα ατυποποίητα φρούτα που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα, η  καθυστέρηση επιστροφής ΦΠΑ, η έλλειψη ρευστότητας, τα ανταποδοτικά τέλη είναι μόλις μερικά από τα προσκόμματα. «Θέλουμε να διευκολύνουν το εξαγωγικό εμπόριο» σημειώνει ο κ. Πολυχρονάκης και φέρνει ως παράδειγμα το εξής: «Τα εξαγωγικά τελωνεία θα έπρεπε να δουλεύουν περισσότερες ώρες τη μέρα για τους ελέγχους. Ήδη ανοίγουν πιλοτικά κάποια και θα έπρεπε να δουλεύουν με αυτό τον τρόπο και τα περιφερειακά. Για παράδειγμα, τον καιρό που εξάγονται εσπεριοδοειδή το τελωνείο Ναυπλίου πρέπει να δουλεύει περισσότερες ώρες».

Επιπλέον, η θεσμοθέτηση του εγκεκριμένου εμπόρου είναι πάγιο αίτημα. Πρόκειται για θεσμό της ΕΕ και στην Ολλανδία το έχουν υιοθετήσει σε ποσοστό 99%. Πώς δουλεύει; Στις εύρωστες επιχειρήσεις γίνεται αυτοέλεγχος των προϊόντων τους με εποπτεία, χωρίς να απαιτείται καθημερινά η παρουσία κρατικού ελεγκτή.

Το μεγάλο «αγκάθι» είναι οι διμερείς συμβάσεις που εκκρεμούν. Η ΕΕ έχει υπογράψει κεντρικά συμβάσεις με τρίτες χώρες για τις εξαγωγές. Ωστόσο, είναι στα χέρια τής κάθε χώρας να υπογράψει διμερείς συμβάσεις με την εκάστοτε χώρα  για τα φυτοϋγειονομικά πρωτόκολλα. «Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 25 συμβάσεις που είναι σε εκκρεμότητα» υπογραμμίζει ο κ. Πολυχρονάκης. Οι γραφειοκρατικές αυτές καθυστερήσεις έχουν στερήσει τη δυνατότητα διείσδυσης των ελληνικών νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων στην Ταϊβάν, στη Νότια Κορέα, στην Ινδία, στην Ταϊλάνδη, στο Βιετνάμ, στην Ιαπωνία, στη Νέα Ζηλανδία και στην Αυστραλία.

Όσο για το μάρκετινγκ, πρέπει και αυτό να επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα, αλλά και σε δράσεις στήριξης σε συγκεκριμένες αγορές. Μέχρι τώρα, μπροστά έβγαινε το ελληνικό ροδάκινο. Ο Incofruit επιθυμεί να ανοίξει η «ομπρέλα» των φρούτων. «Θέλουμε να βγούμε με το ακτινίδιο ως πολιορκητικό κριό στις αγορές» υπογράμμισε ο κ. Πολυχρονάκης.

Λεζάντα: Κωνσταντίνος Αδαμάκος, μέλος του Ελληνοκινεζικού Επιμελητήριου

«Ειδίκευση – παιδεία – επαρκές γνωστικό πλαίσιο για τις εξαγωγές»

Ειδίκευση – παιδεία – επαρκές γνωστικό πλαίσιο είναι για τον κ. Κωνσταντίνο Αδαμάκο, εξαγωγέα λαδιού στην Κίνα και μέλος του ελληνοκινεζικού επιμελητηρίου, οι προϋποθέσεις για μια καλή πορεία των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό. «Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα σε παραγωγή ελαιόλαδου στον κόσμο και η πρώτη στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Ωστόσο, η αναλογία ελληνικού λαδιού με τα ξένα στα ράφια του σούπερμαρκετ στο εξωτερικό είναι ένα προς πέντε» εξηγεί ο κ. Αδαμάκος, για να δώσει και το τρανό παράδειγμα κακής διαχείρισης του εθνικού προϊόντος. Το 37% της παραγωγής ελαιόλαδού μας εξάγεται χύμα. Καταλήγει στην Ιταλία, όπου γίνονται προσμείξεις σε αυτό, σε επίπεδο όμως που να μη χάνει το χαρακτηρισμό «έξτρα παρθένο», και εξάγεται με δική τους ετικέτα, ιταλική. «Εάν δεν προσπαθήσουμε να μειώσουμε το φαινόμενο αυτό, τυποποιώντας εμείς οι ίδιοι, το πρόβλημα θα διαιωνίζεται» εξηγεί ο κ. Αδαμάκος.

«Το πρόβλημα είναι ότι ο Έλληνας αγρότης καλείται να ασχοληθεί μόνος του με εξαγωγές, τη στιγμή που απέναντί του είναι κάθετες μονάδες, ιταλικές και ισπανικές, με άλλη κουλτούρα και εμπειρία» τονίζει το μέλος του ελληνοκινεζικού επιμελητηρίου, για να προσθέσει πως χρειάζονται συμβουλευτικές εταιρείες για τις εξαγωγές, ξεχωριστοί άνθρωποι, ειδικευμένοι, άλλοι στην παραγωγή, άλλοι στο μάρκετινγκ, ο καθένας στον τομέα του. Σύμφωνα με τον ίδιο, «υπάρχουν ιδιωτικοί και κρατικοί φορείς που μπορούν να βοηθήσουν. Πρέπει να πάμε όλοι μαζί σαν φάλαγγα, να περάσουμε σε επιθετικό μάρκετινγκ, διατρανώνοντας τα προτερήματα και την παραγωγή του δικού μας προϊόντος, έναντι των άλλων, αλλά αυτό δεν γίνεται χωρίς υποδομή, χωρίς να είμαστε ενωμένοι». Είναι απαραίτητη η γενική καθοδήγηση, και το επαρκές γνωστικό πλαίσιο έρχεται μέσα από τις συνέργειες, για να μπει το ελληνικό ελαιόλαδο στα ράφια, να φεύγει τυποποιημένο, με κατοχυρωμένο το ελληνικό label, και να φτάνει στις ξένες αγορές. Επιπλέον, οι ιδιώτες πρέπει να συνεργαστούν για το επιθυμητό αποτέλεσμα, δεν γίνεται κάτι σωστά μέσα από διάσπαρτες μονάδες. Και υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν πολύ εύκολα για το ελληνικό brand. Παράδειγμα, η Ισπανία, που σε κάθε μπουκάλι ελαιόλαδο, ανεξάρτητα από το εταιρικό brand, υπάρχει και ένα που λέει πως πρόκειται για ισπανικό προϊόν. Δεν είναι δύσκολο, λοιπόν, να «αντιγράψουμε» την κίνηση αυτή και να μιλήσουμε, π.χ., για προϊόν «από την ελληνική μεσογειακή γη».

«Η παρουσία του ελληνικού λαδιού είναι σε νηπιακό στάδιο, ενδιαφέρον υπάρχει, αλλά θα πρέπει να ανταγωνιστούμε τους Ισπανούς και τους Ιταλούς» σημειώνει ο κ. Αδαμάκος. Ο ίδιος ελπίζει ότι θα συνεχιστεί η συνεργασία σε διακρατικό επίπεδο και εκτιμά ότι είναι οι ξένοι αυτοί που θα έρθουν στην Ελλάδα, θα πάρουν το προϊόν και θα φτάσει στις αγορές του εξωτερικού.

Σε αυτό, άλλωστε, συντελούν και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του ελαιόλαδού μας, που ως εμπορικό αγαθό έχει... βέλη στη φαρέτρα του:

-Είναι γενικά παραδεκτό πως είναι ωφέλιμο για την υγεία

-Έχει διάρκεια δύο ετών στο ράφι, δεν χρειάζεται να καταναλωθεί αμέσως

-Η ζήτησή του υπερκαλύπτει την προσφορά

-Όλοι μιλούν για «ελληνικό ελαιόλαδο». Το έχουν αναγνωρίσει όλοι, υπάρχει η έξωθεν μαρτυρία.

 - «Πρέπει να στηθεί το εθνικό brand»

Ζήσης Μανώσης, γενικός διευθυντής της Ζευς Ακτινίδια

«Πρέπει να στηθεί το εθνικό brand»

Στην Οργάνωση Παραγωγών Ζευς Ακτινίδια φέτος μετρούν κέρδη. Η χρονιά πήγε αρκετά καλά, με τις τιμές να σημειώνουν άνοδο 20% και τις εξαγωγές σε ποσότητες στα 5 εκατ. κιλά. Η μείωση της παραγωγής της Ιταλίας τούς βγήκε σε καλό. Η γειτονική χώρα μπήκε αργά στην αγορά και ζητούσε υψηλές τιμές. Τότε η Ζευς μπήκε για πρώτη φορά στην αγορά της Σκανδιναβίας. Την αγορά αυτή σκοπεύουν να τη διατηρήσουν, προσθέτοντας τη στις λίστες εξαγωγών τους από το 1993 σε Αγγλία, Βέλγιο, Ολλανδία, ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία. 

«Πρέπει να στηθεί το εθνικό brand, κάτι το οποίο δεν γίνεται σε μια χρονιά. Χρειάζεται συντονισμός των εξαγωγέων και σταθερή, υψηλή ποιότητα προϊόντων, όχι αρπαχτές» σημειώνει ο Ζήσης Μανώσης, γεωπόνος της Ζευς Ακτινίδια.  Όπως εκτιμά, σε νέες αγορές, εύκολα χτίζεται το brand, όπου δεν υπάρχουν πολλοί ανταγωνιστές. Σύμφωνα με τον ίδιο, όσο οι Έλληνες παραγωγοί λειτουργούν αυτόνομα, χωρίς μια ομπρέλα καθοδήγησης, δύσκολα θα ανταγωνιστούν αγορές όπως αυτή της Ισπανίας. «Το 90% των αγροτών λειτουργεί ανεξέλεγκτα, θα πρέπει όλοι οι παραγωγοί να μπουν σε οργάνωση που να διαχειρίζεται την ποσότητα και την ποιότητα του προϊόντος» υποστηρίζει ο κ. Μανώσης.

Το 2012 η παραγωγή ακτινίδιου στην Ελλάδα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, διαμορφώθηκε στους 110.000 τόνους και η πλειονότητα βγήκε στο εξωτερικό. Το ελληνικό ακτινίδιο βρίσκεται στην 5η θέση διεθνώς, τη στιγμή που δεν υπάρχει συνολικό πλάνο προώθησής του. Στην Κίνα θεωρείται είδος πολυτελείας, χρησιμοποιείται ελάχιστα, σε ακριβά εστιατόρια.

Σπύρος Καραλής, Βιομηχανία Γάλακτος Ηπείρου «Καραλής»

«Πρέπει να πιέσουμε ως χώρα για τα προϊόντα μας»

Τρίτης γενιάς τυροκόμος, ο κ. Σπύρος Καραλής διοικεί τη μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής και εξαγωγής κεφαλογραβιέρας ΠΟΠ. Το 1982 έγινε το μεγάλο βήμα των εξαγωγών. Τότε ξεκίνησαν να εξαγάγουν φέτα, κεφαλογραβιέρα και γραβιέρα στις ΗΠΑ. Ακολούθησε ο Καναδάς, η Αυστραλία και μετά οι χώρες της ΕΕ. Με τζίρο 20 εκατ. ευρώ, τώρα το 50% των προϊόντων τους εξάγεται σε δέκα χώρες. «Το κλειδί ήταν η ελληνική ομογένεια» τονίζει ο κ. Σπύρος Καραλής, του οποίου ο πατέρας ξεκίνησε, με έναν καλό πελάτη, εξαγωγές σε ΗΠΑ και Καναδά, σε χώρες που πολλοί Έλληνες είχαν μεταναστεύσει και ζητούσαν ελληνικά προϊόντα, όπως η φέτα.

«Όπου υπάρχει ελληνισμός είναι εύκολο να εξαγάγεις προϊόντα, όπου δεν υπάρχει, πρέπει να γίνει προώθηση» λέει ο κ. Καραλής. Ένα μεγάλο θέμα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η προστασία των μοναδικών προϊόντων κάθε χώρας. Ενώ στην ΕΕ ισχύει η Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης, εκτός αυτής δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, με αποτέλεσμα, για παράδειγμα, στις ΗΠΑ να υπάρχουν 18 (!) φέτες. Έτσι, το ελληνικό προϊόν εισαγωγής, που είναι ακριβότερο, είναι απροστάτευτο απέναντι στον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κάνει κινήσεις για την προστασία των προϊόντων. «Πρέπει να πιέσουμε ως χώρα για τα προϊόντα μας, για να στηριχθούμε πιο καλά σε αυτά» τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Καραλής.

Τα δυναμικότερα αγροτικά προϊόντα

Σύμφωνα με στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων για το 2012, το μερίδιο της ελληνικής γεωργίας-κτηνοτροφίας στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών αυξήθηκε στο 26,8%, από το 25,4% στο οποίο είχε διαμορφωθεί το 2011 – εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών.

Ειδικότερα, τα αγροτικά προϊόντα, όταν δεν συμπεριλαμβάνονται τα πετρελαιοειδή, κατακτούν τη δεύτερη θέση μεταξύ των κλάδων παραγωγής, πίσω μόνο από τα Βιομηχανικά Προϊόντα, που καταλαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος των ελληνικών εξαγωγών με ποσοστό 60% του συνόλου (από 63,9% το 2011). Μάλιστα, αύξηση μεριδίων παρατηρείται σε όλες τις επιμέρους κατηγορίες των αγροτικών προϊόντων, ήτοι στα τρόφιμα και ζώντα ζώα (20,8% από 20% το 2011), στα ποτά και στον καπνό (3,7% από 3,5% το 2011) και στα λάδια και λίπη (2,3% από 1,9% το 2011). Σημειώνεται ότι από το 2012, και εξαιτίας τόσο της αύξησης των ελληνικών εξαγωγών όσο και της μείωσης των εισαγωγών, η Ελλάδα εμφανίζεται πλέον πλεονασματική στις κατηγορίες ποτά-καπνός (εξαγωγές αξίας 624,1 εκατ. ευρώ, έναντι εισαγωγών 495,4 εκατ.) και λάδια-λίπη (εξαγωγές αξίας 383,8 εκατ. ευρώ, έναντι εισαγωγών 282,9 εκατ.). Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων ήταν το έλλειμμα του εμπορικού τομέα στην κατηγορία αγροτικά προϊόντα για το 2012 να διαμορφώνεται στο 1,09 δισ. ευρώ, από 1,8 δισ. ευρώ το 2011. Ακόμη, ισχυρότερη είναι η παρουσία και το μερίδιο σε απόλυτους αριθμούς των αγροτικών προϊόντων στην κατάταξη των 100 πιο εξαγώγιμων προϊόντων της χώρας. Στην κατάταξη αυτή τα προϊόντα άμεσης αναφοράς στον πρωτογενή τομέα καταλαμβάνουν 34 θέσεις, δηλαδή ποσοστό μεγαλύτερο του 1/3 του συνόλου των προϊόντων.

Αναμφισβήτητος πρωταγωνιστής στο συγκεκριμένο υποσύνολο είναι ο κλάδος των φρουτολαχανικών, νωπών και διατηρημένων, που αποτελεί και τη μεγαλύτερη κατηγορία εξαγώγιμων αγροτικών προϊόντων. Ωστόσο, στα ίδια αυτά 34 προϊόντα αντιστοιχεί μόλις το 15,6% της συνολικής αξίας των ελληνικών εξαγωγών, γεγονός που επιβεβαιώνει τα σημαντικά μερίδια ενίσχυσης της προστιθέμενης αξίας τους, αλλά και του φαινομένου αρκετά εξ αυτών να εξακολουθούν να εξάγονται χύδην, και ως εκ τούτου σε χαμηλές τιμές. Σημειώνεται πάντως ότι σε πολλά αγροτικά προϊόντα οι τιμές καθορίζονται από την κίνηση και την πορεία των αντίστοιχων διεθνών Χρηματιστηρίων Εμπορευμάτων.

Παράλληλα, ως ενθαρρυντικός παράγοντας προβάλλει η άνοδος στην κατάταξη των τοπ 100 ελληνικών αγροτοδιατροφικών προϊόντων, που ενσωματώνουν τεχνογνωσία, αλλά και καινοτομίες. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας, οι κομπόστες φρούτων, τα παρασκευασμένα λαχανικά, τα γαλακτοκομικά-τυροκομικά προϊόντα, τα ζυμαρικά, τα σκευάσματα διατροφής, τα γλυκά κουταλιού-μαρμελάδες και τα μείγματα αρτοποιίας-ζαχαροπλαστικής. Σε σχέση με το 2011 ξεχωρίζουν η άνοδος στην κατάταξη για το βαμβάκι (στην 4η θέση από την 8η), το παρθένο ελαιόλαδο (στην 7η θέση από τη 10η), τα νωπά ροδάκινα-βερίκοκα-κεράσια (στην 20ή από την 28η θέση), τα «άλλα νωπά» φρούτα (στην 35η από την 61η θέση), τα «άλλα νωπά λαχανικά» (στην 56η από την 63η θέση), τα σπέρματα βαμβακιού (στην 62η από την 74η θέση), τα γλυκά κουταλιού-μαρμελάδες (με νέα είσοδο απευθείας στην 64η θέση), τα καπνιστά ψάρια (στην 72η θέση από την 86η θέση), τα ζυμαρικά (στην 74η από την 96η θέση), τα μανταρίνια (στην 78η από την 97η θέση), οι φράουλες (στην 81η από την 91η θέση), τα πεπόνια-καρπούζια (με νέα είσοδο απευθείας στην 88η θέση) και τα μείγματα αρτοποιίας-ζαχαροπλαστικής (με νέα είσοδο απευθείας στην 89η θέση).