Δικτυοκήπια: Μια βιώσιμη καινοτομία στη γεωργία

Μια εντελώς καινούρια τεχνολογία, ιδιαίτερα εντυπωσιακή, έχει αρχίσει να εμφανίζεται στις γεωργικές εφαρμογές σε παγκόσμιο επίπεδο, τα δικτυοκήπια. Εκτενείς έρευνες που έχουν γίνει αλλά και εμπορικές εφαρμογές αποδεικνύουν ότι πραγματικά οι αποδόσεις των καλλιεργειών αυξάνονται κατακόρυφα και η απόσβεση της κατασκευής τους γίνεται από το πρώτο έτος.

Γράφει ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ

Τέως καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Γεωπόνος-οικονομολόγος

Πιο αναλυτικά, αναφερόμαστε σε μια μεταλλική κατασκευή με κολώνες από γαλβανισμένες εν θερμώ σωλήνες και σύνδεση αυτών με γαλβανισμένα συρματόσκοινα και ειδικά εξαρτήματα συνδεσμολογίας. Η φιλοσοφία βασίζεται στην εξειδικευμένη γνώση και στους ακριβείς στατικούς υπολογισμούς, μιας και πρόκειται για μια ελαφριού τύπου κατασκευή. Παρόλα αυτά, ο συγκεκριμένος σκελετός μπορεί να αντισταθεί σε ανέμους μέχρι 120 χλμ./ώρα, καθώς και να αντέξει αναρτώμενο βάρος μέχρι 25 κιλά/τ.μ.

Μία δεύτερη πρωτοτυπία είναι τα υλικά κάλυψης του προαναφερόμενου σκελετού. Πρόκειται για ειδικά εντομοστεγή δίχτυα, τα οποία αποτρέπουν την είσοδο των εντόμων και καλύπτουν την καλλιέργεια τόσο από τα πλαϊνά όσο και από την οροφή. Έτσι υπάρχει πλήρης στεγανοποίηση και προστασία, κάτι που σημαίνει υγιή φυτά και ελάχιστη έως μηδενική χρήση των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων, όπως είναι τα εντομοκτόνα.

Επίσης η κατασκευή αυτή μπορεί να εξοπλιστεί και με ειδικά φωτορυθμιστικά δίχτυα σκίασης. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει το φιλτράρισμα του ηλιακού φωτός, καθώς και τη διάχυση αυτού, κάτι που ευνοεί τόσο τη φωτοσύνθεση όσο και την προστασία από τα ηλιοεγκαύματα. Τέλος, με συγκεκριμένη τεχνική στήριξης των διχτυών οροφής επιτυγχάνουμε και αντιχαλαζική προστασία της καλλιέργειας.

Συμπερασματικά γίνεται αντιληπτό ότι η χρήση της απλής τεχνολογίας του διχτυοκηπίου επιτρέπει την καλλιέργεια κυρίως κηπευτικών κατά την καλοκαιρινή περίοδο, με την επίτευξη υψηλών και ποιοτικών παραγωγών αντάξιων των θερμοκηπιακών με πολύ μικρότερο όμως επενδυμένο αρχικό κεφάλαιο.

Επιτυχής εφαρμογή

Τα πειράματα που έχουν γίνει ανά το κόσμο, έχουν εφαρμόσει την τεχνολογία των δικτυοκυπίων και σε δεντρώδεις καλλιέργειες με πολύ μεγάλη επιτυχία.

Είναι γεγονός ότι οι συνθήκες καλλιέργειας κατά τους θερινούς μήνες έχουν αλλάξει δραματικά λόγω της αύξησης της ηλιακής ακτινοβολίας, καθώς και από το γεγονός ότι έχουν δημιουργηθεί ικανές συνθήκες για την ανάπτυξη εντομολογικών εχθρών και κατ’ επέκταση ιώσεων. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι οι πολύ μικρές αποδόσεις και η σύντομη ζωή του φυτού.

Σε αυτό το πρόβλημα έρχεται σαν απάντηση μια τεχνολογία που είναι πολύ διαδεδομένη στο Ισραήλ και η οποία ονομάζεται «διχτυοκήπιο». Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μια αξιόλογη τεχνογνωσία, η οποία οδήγησε στη δημιουργία ελαφρών, οικονομικών κατασκευών, καθώς και ειδικών εντομολογικών και φωτορυθμιστικών διχτυών κάλυψης.

Όσον αφορά τη μεταλλική κατασκευή επιτεύχθηκε η δημιουργία ενός σκελετού, ο οποίος αποτελείται από κολώνες και συρματόσχοινα, αλλά με ιδιαίτερο και έξυπνο τρόπο σχεδιασμού έτσι ώστε να επιτρέπεται η εγκατάσταση διχτυοκηπίων από3,5 μέτραύψος έως και τα8 μέτρα.

Η κατασκευή επιτρέπει όχι μόνο την κάλυψη και προστασία των καλλιεργειών, αλλά ακόμα και την εγκατάσταση αναρριχώμενων φυτών. Έτσι επιτυγχάνεται η δυνατότητα καλλιέργειας σε μεγάλο εύρος ειδών και η χρήση υβριδίων θερμοκηπίου. Ουσιαστικά με μικρό κόστος δημιουργείται ένα «καλοκαιρινό» θερμοκήπιο.

Η επιτυχία όμως της όλης κατασκευής βασίζεται στην τεχνογνωσία των διχτυών σκίασης και των εντομολογικών δικτύων σε συνδυασμό με τα φωτορυθμιστικά δίχτυα. Ο παραπάνω όρος περιγράφει μια ομάδα προϊόντων που βασίζεται τόσο στο ποσοστό σκίασης όσο και στον κατάλληλο χρωματισμό.

Τα φυτά εξαρτώνται από το ηλιακό φως ως εξαιρετική πηγή για διάφορες βιοχημικές διεργασίες, οι οποίες οδηγούν στην παραγωγή ενέργειας – φωτοσύνθεση. Κατά τη λειτουργία αυτή γίνεται μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε χημική, προκειμένου να επιτελεστούν όλες οι διαδικασίες ανάπτυξης του φυτού. Γι’ αυτό λοιπόν δεν πρέπει να μας προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι τα φυτά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα τόσο στην ποιότητα όσο και στην ποσότητα του φωτός.

Ο ήλιος τρέφει τα… φυτά!

Η διαχείριση του φωτός για καλλιεργητικούς σκοπούς έχει μακρά ιστορία. Συγκεκριμένες προσπάθειες έχουν γίνει για τον απευθείας έλεγχο της ποσότητας του φωτός και την καλύτερη διαχείριση σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κάθε φυτού. Παρόλα αυτά τα φυτά αντιδρούν εξίσου θετικά ή αρνητικά και στην ποιότητα του φωτός (ενεργό φάσμα). Αυτή η αντίδραση εκφράζεται από ικανό αριθμό φωτοευαίσθητων «αισθητήρων» των φυτών, οι οποίοι και ελέγχουν σημαντικές διεργασίες στην οικοδόμηση των ιστών και κατ’ επέκταση της ανάπτυξης των φυτών στα διάφορα στάδια.

Μια σειρά από έγχρωμα δίχτυα εξελίχθηκαν, όπου το καθένα διαχειρίζεται ειδικά ένα συγκεκριμένο εύρος του φάσματος του φωτός. Ανάλογα τη σύνθεση του χρωματισμού με τα κατάλληλα έκδοχα στο πλαστικό κατασκευής τους και σύμφωνα επίσης με τον τρόπο πλέξης, τα ιδιαίτερα αυτά δίχτυα προσδίδουν στην καλλιέργεια ένα μεγάλο εύρος μίξεως φυσικού και φιλτραρισμένου φωτός, το οποίο διαχέεται σε συγκεκριμένο φάσμα.

Η νέα αυτή τεχνολογία προωθεί την ελεγχόμενη αντίδραση των φυτών σε προσδιοριζόμενες και επιθυμητές φυσιολογικές λειτουργίες, η οποία είναι φωτοελεγχόμενη και φωτορυθμιστική σε συνδυασμό με τη φυσική-μηχανική προστασία που προσφέρουν τα δίχτυα. Οι στοχευόμενες, λοιπόν, διεργασίες στα φυτά με τη διαχείριση του φωτός οριοθετούν την εμπορική αξία μιας καλλιέργειας σε επίπεδο παραγωγικότητας, ποιότητας καρπού, βλαστικής ανάπτυξης και ρυθμού ωρίμανσης και άλλα πολλά. Πολλές από αυτές τις διαδικασίες ελέγχονται σχετικά με μηχανικό τρόπο, όπως κλάδεμα, αραίωμα καρπών, με τη χρήση χημικών κ.λπ. και οι οποίες απαιτούν κόστος εργατικού.

Προστασία, κόστος και απόδοση

Σημαντική συνδρομή στη συνολική προστασία της καλλιέργειας δίνει η χρήση των κατάλληλων εντομολογικών διχτυών, τα οποία προστατεύουν από ποικίλους εντομολογικούς εχθρούς, όπως αλευρώδη, αφίδες, θρίπα, τούντα και φυσικά από πουλιά. Τέλος, η κάλυψη με δίχτυα δημιουργεί και μηχανικό φράχτη από φυσικά φαινόμενα, όπως χαλάζι και έντονη βροχόπτωση όπου περιορίζεται η ταχύτητα και το μέγεθος της σταγόνας που τελικά φτάνει στη φυτεία.

Σαν συμπέρασμα θα λέγαμε ότι οι σύγχρονες γεωργικές τεχνικές αλλά και οι εμπορικές απαιτήσεις επιβάλλουν την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας και καθαρότερα ακόμα και κατά την καλοκαιρινή περίοδο, με μεθόδους που υποκαθιστούν τα θερμοκήπια, μιας και αυτά δεν μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς κατά τους καλοκαιρινούς μήνες χωρίς τη χρήση κοστοβόρων και ενεργοβόρων λύσεων.

Το μέσο κόστος διαμορφώνεται μεταξύ 10.000 και 12.000 ευρώ ανά στρέμμα. Η απόσβεση των εγκαταστάσεων γίνεται στην Ν. Ελλάδα με την πρώτη καλλιέργεια, ενώ στην Κεντρική Ελλάδα εντός του πρώτου έτους. Η απόδοση π.χ. ντομάτας στην Ελλάδα είναι 20-25.000 κιλά/στρέμμα χωρίς προσβολή από ιούς. Σε καλλιέργεια χωρίς δικτυοκήπιο οι αποδόσεις θα φτάσουν περίπου τα 4.000 κιλά ανά στρέμμα.