Ικανοποίηση για τις αλλαγές στη νέα ΚΑΠ

Του ΝΙΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ (filippidis@paragogi.net)

«Μπόνους» 43 εκατ. ευρώ το χρόνο για παλιούς και νέους αγρότες από το 2014 και μετά, λιγότερη αγρανάπαυση αλλά περισσότερη αμειψισπορά και πολύ «πρασίνισμα», με μεγάλους κερδισμένους τους ελαιοπαραγωγούς, προβλέπει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική μετά τις τελευταίες διορθώσεις.

Όπως αποφάσισε το πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας της ΕΕ, στην επιδότηση για το «πρασίνισμα» που προβλέπει η ΚΑΠ θα μπορούν να ενταχθούν οι ελαιώνες της χώρας μας, με την προϋπόθεση η πυκνότητα να μην είναι πάνω από 23 δέντρα στο στρέμμα (230 δέντρα το εκτάριο).

Η απόφαση, την οποία ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Αθαν. Τσαυτάρης χαρακτήρισε ιδιαίτερα θετική, καθώς η μεγάλη πλειοψηφία των ελαιώνων έχει πυκνότητα φύτευσης 18 μέχρι 20 δέντρα στο στρέμμα, αφορά 6 εκατ. στρέμματα ελαιώνων της χώρας μας. «Με αυτό τον τρόπο η μεγάλη πλειοψηφία των ελαιοπαραγωγών της χώρας μας θα μπορεί να εισπράττει την ενίσχυση από το ‘‘πρασίνισμα’’, δηλαδή το 30% της ενιαίας ενίσχυσης» δήλωσε ο υπουργός. Βέβαια, αυτή η πρόταση θα πρέπει να περάσει και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου σίγουρα θα υπάρξει μεγάλη αντίδραση από τους Ισπανούς ευρωβουλευτές, αφού εκεί οι ελαιώνες έχουν πυκνή φύτευση.

Επιπλέον, ενώ η αρχική πρόταση της Κομισιόν για το «πρασίνισμα» ανέφερε ότι, για να εισπράττουν το 30% της ενιαίας ενίσχυσης, οι παραγωγοί θα πρέπει να ακολουθούν οικολογικές περιβαλλοντικές πρακτικές για το 7% των εκτάσεων της κάθε εκμετάλλευσής τους, το Συμβούλιο αποφάσισε να μειώσει αυτό το ποσοστό στο 5%. Στο ίδιο πλαφόν πυκνότητας, εκτός από τους ελαιώνες, θα ενταχθούν και όλοι οι οπωρώνες και οι δενδρώδεις καλλιέργειες. Όπως πρόσθεσε ο υπουργός, «επειδή οι ενισχύσεις θα δίνονται ανά εκμετάλλευση, μπορεί ένας παραγωγός που έχει, για παράδειγμα, 10 στρέμματα ελιά και 20 στρέμματα καλαμπόκι και 30 στρέμματα στάρι. Άρα έχει 100 στρέμματα συνολικά, από τα οποία πρέπει να βάλω 7 στρέμματα στο πρασίνισμα. Αν βάλει τα 10 στρέμματα με ελιές εισπράττει την ‘‘πράσινη’’ ενίσχυση». Σύμφωνα με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, μεγάλοι κερδισμένοι της νέας ΚΑΠ θα είναι οι νέοι αγρότες, καθώς προβλέπεται η πριμοδότηση τους με 300 εκατ. ευρώ.

Τα κονδύλια

Υπενθυμίζεται ότι το συνολικό ποσό που θα εισπράξει η ελληνική γεωργία και κτηνοτροφία από τη νέα ΚΑΠ μέχρι στιγμής διαμορφώνεται στα 18,8 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 15 δισ. ευρώ αφορούν άμεσες επιδοτήσεις σε αγρότες (πυλώνας Ι) και τα 3,8 δισ. ευρώ επενδύσεις (πυλώνας ΙΙ). Όπως υπογράμμισε ο υπουργός, το συνολικό ποσό ενδέχεται να αυξηθεί στο πέρασμα του χρόνου, ενώ γνωστοποίησε ότι θα υπάρξει αποθεματικό 2,8 δισ. ευρώ για έκτακτες ανάγκες, το οποίο, αν δεν διατεθεί, θα κατανεμηθεί στα κράτη-μέλη. Την ίδια ώρα δρομολογείται και η αύξηση του ποσοστού που αφορά τις συνδεδεμένες με την παραγωγή ενισχύσεις (χρήματα του άρθρου 68), από το 1,5% που είναι σήμερα σε 7% που είναι η πρόταση του Συμβουλίου έως 15% που ζητά το Ευρωκοινοβούλιο. Αβαντάζ για τα ελληνικά γεωργικά προϊόντα αποτελεί η υποχρεωτική στο εξής αναγραφή της σήμανσης-προέλευσής τους, στο πλαίσιο της νέας Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ). Για παράδειγμα, ποιοτικά ελληνικά προϊόντα, όπως τα ροδάκινα, θα αναγράφουν πλέον υποχρεωτικά τόσο τη χώρα προέλευσης όσο και την περιοχή όπου παράγονται, γεγονός που μπορεί να αυξήσει την τιμή πώλησής τους.

Τι φέρνει η νέα ΚΑΠ

1. Άμεσες ενισχύσεις Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της νέας ΚΑΠ είναι η ανακατανομή των ενισχύσεων μεταξύ των κρατών-μελών (εξωτερική σύγκλιση). Η Επιτροπή πρότεινε οι χώρες με άμεσες ενισχύσεις κάτω από το 90% του μέσου όρου των 27 κρατών-μελών να καλύψουν σταδιακά σε βάθος χρόνου το 1/3 της διαφοράς έως το 90%, με μεταφορά πόρων από εκείνες που βρίσκονται πάνω από το συγκεκριμένο μέσο όρο, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ένα δεύτερο στοιχείο της μεταρρύθμισης αφορά την περιφερειοποίηση των ενισχύσεων εντός των κρατών-μελών (εσωτερική σύγκλιση), η οποία αφορά ένα ενιαίο ύψος βασικής ενίσχυσης ανά περιφέρεια, που θα αντανακλά τις πραγματικές ανάγκες της γεωργίας στην κάθε περιφέρεια. Η περιφερειοποίηση θα γίνει σταδιακά, μέχρι το 2019.

Η ευελιξία που παρέχεται είναι μεγάλη, ώστε να μην προκύψουν μεγάλες μεταφορές και αυξομειώσεις ενισχύσεων μεταξύ των γεωργών και μεταξύ των περιφερειών. Ένα από τα κυριότερα στοιχεία της νέας ΚΑΠ είναι το «πρασίνισμα» των άμεσων ενισχύσεων. Το 30% του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου θα δίνεται σε όσους τηρούν προκαθορισμένες πρακτικές επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον, που υπερβαίνουν τις υποχρεώσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης. Αυτές οι πρακτικές είναι η εναλλαγή καλλιεργειών, η διατήρηση των μόνιμων βοσκοτόπων και η διατήρηση εκτάσεων οικολογικής εστίασης (ζώνες ανάσχεσης, αναβαθμίδες, ακαλλιέργητες εκτάσεις, δάσωση κ.λπ.). Δικαιούχοι της πράσινης συνιστώσας θα είναι αυτομάτως οι παραγωγοί που ασκούν βιολογική γεωργία, ενώ θα αναγνωριστούν ως ισοδύναμες με το «πρασίνισμα» πρακτικές ορισμένα φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα του δεύτερου πυλώνα της ΚΑΠ και εθνικά συστήματα πιστοποίησης (π.χ., ολοκληρωμένη διαχείριση, εφόσον εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

Οι άμεσες ενισχύσεις θα κατευθύνονται στους «ενεργούς αγρότες», με στόχο να αποκλειστούν από τις ενισχύσεις νομικά πρόσωπα που δεν έχουν ως κύρια δραστηριότητα τη γεωργία (γήπεδα γκολφ, αεροδρόμια, αθλητικά σωματεία κ.λπ.). Ταυτόχρονα δίνεται και η ευελιξία στα κράτη-μέλη να διαμορφώνουν τον ορισμό, ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη στόχευση των ενισχύσεων. Ο προαιρετικός μηχανισμός για επιβολή ανώτατου ορίου στις ενισχύσεις (capping) που λαμβάνουν οι δικαιούχοι μεγάλων εκμεταλλεύσεων είναι επίσης ένα νέο στοιχείο της ΚΑΠ. Δύο άλλα στοιχεία της θα είναι η προαιρετική στρεμματική ενίσχυση στους γεωργούς στις περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα και η προαιρετική πρόσθετη ενίσχυση για τους νέους αγρότες, από τον πρώτο πυλώνα της ΚΑΠ, χωρίς να καταργούνται αντίστοιχα συμπληρωματικά μέτρα του δεύτερου πυλώνα. Τέλος, δημιουργείται ένα απλοποιημένο καθεστώς στήριξης για τις μικρές εκμεταλλεύσεις, σύμφωνα με το οποίο οι μικροκαλλιεργητές θα μπορούν να εισπράττουν ένα κατ’ αποκοπή ποσό, με σκοπό τη μείωση του διοικητικού βάρους.

2. Αγροτική Ανάπτυξη

Για το δεύτερο πυλώνα (Αγροτική Ανάπτυξη), οι συγχρηματοδοτούμενες δράσεις θα προσανατολίζονται στην ανταγωνιστικότητα, στη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και στη δράση για το κλίμα και στην ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών με παράλληλη στόχευση στην καινοτομία. Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης θα βασίζονται και στους σκοπούς της αναπτυξιακής στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

Προβλέπεται ανακατανομή των πόρων ανάμεσα στα κράτη-μέλη χωρίς μεγάλες ανακατατάξεις. Όπως συμβαίνει και σήμερα, οι λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές θα συνεχίσουν να επωφελούνται από υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης. Το ίδιο θα ισχύει και για ορισμένα μέτρα υψηλής προτεραιότητας (μεταφορά γνώσεων, ομάδες παραγωγών, καινοτομία). Τουλάχιστον το 25% των πόρων θα κατευθύνεται σε περιβαλλοντικά μέτρα.

Προβλέπεται ξεχωριστό ποσοστό (75%-85%) για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές, τις πολύ απομακρυσμένες, καθώς και τα μικρά νησιά του Αιγαίου. Εισάγονται νέα εργαλεία για τη διαχείριση των κρίσεων και τη σταθεροποίηση του εισοδήματος σε περιπτώσεις κρίσης (ασθένειες, πτώση τιμών, αντίξοες καιρικές συνθήκες κ.ά.). Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, μαζί με τα λοιπά διαρθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Συνοχής, υπόκεινται σε ένα Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο, για καλύτερο συντονισμό της δράσης τους.

3. Μέτρα αγοράς (Ενιαία Κοινή Οργάνωση Αγοράς)

Επεκτείνονται διατάξεις, όπως η δημόσια παρέμβαση, η ιδιωτική αποθεματοποίηση, τα έκτακτα/επείγοντα μέτρα, σε περιπτώσεις κρίσης των αγορών. Εισάγονται μέτρα για τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των παραγωγών, καθώς και των παραγωγών με άλλους φορείς που εμπλέκονται στην αγροδιατροφική αλυσίδα.

Τα μέτρα για την αναγνώριση οργανώσεων παραγωγών, των ενώσεών τους και των διεπαγγελματικών οργανώσεων επεκτείνονται και σε άλλους τομείς. Δίνεται επίσης η δυνατότητα χρηματοδότησης διαφόρων δράσεων των φορέων αυτών μέσα από το δεύτερο πυλώνα (αγροτική ανάπτυξη). Επιπλέον, η ΚΑΠ ενισχύεται με δύο εργαλεία, που σκοπό έχουν τη σταθεροποίηση της αγοράς και την αντιμετώπιση κρίσεων:

-Δημιουργία ενός αποθεματικού έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων καταστάσεων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, τις κρίσεις της αγοράς και άλλες απειλές που αντιμετωπίζει η γεωργία και ο αγροδιατροφικός τομέας.

-Επέκταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Παγκοσμιοποίησης με στόχο την παροχή βοήθειας στους αγρότες, ώστε να προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες της αγοράς και να αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της ήδη ευρείας παγκοσμιοποίησης.

 Όλες οι αλλαγές στην ΚΑΠ

-Βελτιώθηκε ο ορισμός των βοσκοτόπων, που συμπεριλαμβάνει πλέον τα μεσογειακά οικοσυστήματα (ξυλώδης βλάστηση), επιλύοντας μελλοντικά προβλήματα που θα συνδέονταν με αμφισβητήσεις για την επιλεξιμότητα των εκτάσεων βοσκοτόπων όσον αφορά τις άμεσες ενισχύσεις.

-Αυξήθηκε το ποσοστό συνδεδεμένων ενισχύσεων στο 7%, με προοπτική περαιτέρω αύξησης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο 10%, πράγμα που θα μας δώσει αξιόλογη δυνατότητα στήριξης της παραγωγικής διαδικασίας προϊόντων ποιότητας για μια μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων απ’ ό,τι σήμερα.

-Τα καθεστώτα ενίσχυσης για τους νέους γεωργούς, και για τις περιοχές με μειονεκτήματα και τις μικρές εκμεταλλεύσεις απλουστεύονται, μειώνοντας το διοικητικό κόστος αλλά και τον κίνδυνο απώλειας πόρων, ενισχύοντας τους νέους αγρότες από την πρώτη στιγμή εγκατάστασής τους στη γεωργία.

-Έγινε υποχρεωτική η αναγραφή του τόπου καταγωγής, τουλάχιστον για τον τομέα των φρούτων και λαχανικών, στο πλαίσιο προτύπων εμπορίας. Η χρήση μερικών αποκλειστικών ενδείξεων, που αφορούν και το ελαιόλαδο, είναι προαιρετική (π.χ., πρώτη πίεση εν ψυχρώ).

-Το πρασίνισμα των άμεσων ενισχύσεων γίνεται πιο ευέλικτο. Αναγνωρίζεται η έννοια της «ισοδυναμίας» του «πρασινίσματος» με πρακτικές όπως τα περιβαλλοντικά μέτρα του δεύτερου πυλώνα, τα εθνικά/περιφερειακά συστήματα πιστοποίησης, η βιολογική γεωργία, που αναγνωρίζονται ως ισοδύναμου αποτελέσματος με το «πρασίνισμα», ελαφρύνοντας έτσι τους γεωργούς από τις αντίστοιχες υποχρεώσεις.

-Οι εκμεταλλεύσεων κάτω των 15 εκταρίων απαλλάσσονται από την υποχρέωση να διατηρούν εκτάσεις οικολογικής εστίασης. Τα ποσοστά ορίζονται από 7% σε 3% (2014-2015), σε 5% (2016) και σε 7% από το 2017, μετά από μελέτη επιπτώσεων.

-Εξαιρούνται οι μόνιμοι δενδρώνες (ελαιώνες, οπορωφόρα δένδρα) με πυκνότητα έως 250 δέντρα/εκτάριο από τα παραπάνω ποσοστά οικολογικής εστίασης.

-Εξαιρούνται πλήρως οι εκμεταλλεύσεις μέχρι 10 εκτάρια στη διαφοροποίηση των καλλιεργειών, κάτι που απαλλάσσει τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων γεωργών από το μέτρο.

-Οι εκμεταλλεύσεις με 10 ως 30 εκτάρια υποχρεούνται να εναλλάσσουν δύο καλλιέργειες, στις οποίες όμως θα εξαιρούνται οι εκτάσεις βοσκοτόπων, χορτονομών, ρυζιού, ψυχανθών κ.λπ., διευκολύνοντας επιπλέον τη «μέση» και «μεγάλη» ελληνική εκμετάλλευση.

-Ενεργός αγρότης: υιοθετήθηκε μια μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη να εφαρμόσουν το μέτρο, με τη δυνατότητα να εξαιρούν ορισμένες κατηγορίες δικαιούχων, που δεν συνδέονται με τη γεωργική παραγωγή.

-Δόθηκε παράταση στο καθεστώς ποσοστώσεων ζάχαρης έως το 2017. Έχουμε υποστηρίξει παράταση και πέραν αυτής της διετίας. Το Ευρωκοινοβούλιο έχει προτείνει μέχρι το 2020, πρόταση που δημιουργεί ευνοϊκότερες προοπτικές για το ελληνικό αίτημα.

-Στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης προστίθεται μια κατηγορία στήριξης για τις «περιοχές μετάβασης», με αυξημένο ποσοστό ευρωπαϊκής συγχρηματοδότησης (75%). Οδηγεί σε μεγαλύτερη στήριξη περιοχών, που τα στατιστικά των προηγουμένων ετών τις εμφανίζουν περισσότερο αναπτυγμένες.

-Δίνεται η δυνατότητα χορήγησης προκαταβολών σε δικαιούχους προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, υπό προϋποθέσεις, χωρίς τραπεζική εγγύηση. Πρόκειται για σημαντική αλλαγή, που θα διευκολύνει την πραγματοποίηση επενδύσεων.

-Επενδύσεις άρδευσης (Άρθρο 46. 3): Η εξαίρεση που επιτρέπει την ενίσχυση, πέραν των νέων αρδευτικών εγκαταστάσεων, και παλιών μόνο στην περίπτωση που τροφοδοτούνται από ταμιευτήρες που έχουν εγκριθεί μέχρι την 1/1/2013 δυσχεραίνει τις επενδύσεις αυτές για την Ελλάδα. Εκκρεμεί το αίτημά μας για μετάθεση αυτής της ημερομηνίας.

-Εξαίρεση Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης από την υποχρέωση να έχει ανταποκριθεί η χώρα πλήρως σε ορισμένες υποχρεώσεις πριν από την έγκριση του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης (π.χ., εγκατάσταση συστήματος γεωργικών συμβουλών). Μετάθεση της υποχρέωσης κατά δύο έτη (έως το τέλος του 2016), που επιτρέπει να αποφευχθούν καθυστερήσεις στην απορρόφηση των κονδυλίων.